Libya Arapça ليبي [Lībi] | |
Ülke |
Libya
|
---|---|
Hoparlör sayısı | Libya'da 4 milyon Mısır'da 320.000 ( 2002 ) |
Tipoloji | SVO çekim |
Aileye göre sınıflandırma | |
|
|
Dil kodları | |
ISO 639-3 | ayl |
IETF | ayl |
Menü | |
Süleymaniye Arapça kullanımının coğrafi uzantısı. | |
Libya Arap ( Libi ليبي) çeşitleri için genel bir terimdir sulaymites ait Arapça lehçesi esas konuşulan Libya ve güneydoğu Tunus .
Bu iki ana çeşidi, doğu tane olmak üzere Cyrenaica , diğer batılı Tripolitania ve Fezzan bölgelerinde, ülkenin merkezindeki üçüncü geçiş çeşitli ek olarak, Sebha , Misratah , Sirte ve Djoufrah .
Transkripsiyon içine Libya Arapça Latin alfabesinin bazı problemler doğurabilir. Kelimenin tam anlamıyla Arapça dahil olmak üzere çeşitli Arapça türlerinin tek bir transkripsiyonu yoktur . Uluslararası Fonetik Alfabe (API) bazı temsil etmek çok iyi elverişli değildir sesbirimciklerin tek sembolle Libya Arapça. Tersine, Libya Arapçasına özgü bazı sesler, genellikle gerçek Arapça için kullanılan harf çevirilerinde eksiktir. Bu makale DIN-31635 transkripsiyonunu aşağıdaki eklemelerle birlikte kullanır :
API | Uzatma DIN-31635 |
---|---|
ɡ | g |
nerede | Ö |
eː | ē |
ə | ə |
zˤ | ż |
ʒ | j |
Libya Arapça oluşumuna katkıda İki büyük tarihsel olaylar: bir yandan, göç Banu Hilal ve Banu Süleym diğer taraftan, Arapların göç Endülüs'te için Kuzey Afrika'da için sonradan Reconquista . Libya Arapçası, İtalyan ve Türk etkilerinin yanı sıra Berberi ve Latince alt tabakanın ( Afrika'nın Roman dili ) etkilerine maruz kalmıştır .
Diğer Arap lehçeleri gibi, Libya Arapçası da diglossia ile gerçek Arapça arasında bir ilişki içerisindedir ; burada Libya düşük çeşitlilik ve gerçek anlamda prestij çeşidinin rolünü oynar. Libya Arapça esas olarak Libya'da sözlü iletişim için , hem anadil olarak hem de anadili Arapça olmayan insanlar için bir ortak dil olarak kullanılmaktadır. Libya popüler şiirinde, televizyon kurgusunda, şarkısında da kullanılmaktadır. Yazılması nadirdir, bu sicil normal olarak gerçek Arapça ile sağlanır; ancak, Libya Arapçası basın karikatürlerinde yazılı olarak ve İnternet veya SMS yoluyla kişisel iletişimde kullanılmaktadır.
Aşağıdaki tablo Libya Arapçasının ünsüzlerini göstermektedir. Bazılarının (parantezle gösterilir) yalnızca belirli bölgesel çeşitlerde bulunduğunu unutmayın.
Dudaklar | Diş arası | Alveolar |
Post- alveolar veya damak |
Velars |
Uvu- lar |
faringeal gales |
Gırtlaklar | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
sıradan | vurgulu | sıradan | vurgulu | ||||||||
Tıkayıcı | sağır | t | t ˤ | k | ( q ) | ( ʔ ) | |||||
ses | b | d | d ˤ | ɡ | |||||||
Sürtünmeler | sağır | f | θ | s | s ˤ | ʃ | χ | ħ | h | ||
ses | ( v ) | ð | ð ˤ | z | z ˤ | ʒ | ʁ | ʕ | |||
Burun | m | değil | |||||||||
Yanal | l | l ˤ | |||||||||
Haddelenmiş | r | r ˤ | |||||||||
Yarı ünlüler | w | j |
Tüm Bedevi lehçelerinde olduğu gibi, ses birimi / q / - qāf harfine karşılık gelir - son zamanlarda Arapça'dan ödünç alınan, sağır ünsüz [ q ] ile telaffuz edilen sözcükler dışında , yüksek sesli ünsüz [ g ] olarak gerçekleştirilir .
Batı çeşitlerinde, interdental frikatifler / θ ð ðˤ / alveolar oklüzifler / td dˤ / ile birleşti . Oryantal çeşitleri genellikle iki seri ayırt devam eder, ancak yerine bir eğilim vardır / d / ile / d / .
Sesli harf sistemi Libya Arapça aşağıdaki gelişmelerin hazır Arapça bu özellikle de ayırt edilir:
Libya Arapçası , orta Arabistan'ın Bedevi lehçeleriyle paylaştığı bir özellik olan en az üç tıklanmış ünsüzleri anlamlı bir şekilde kullanır . İlki olumlu bir tepkiye işaret eder ve tanıdık veya popüler olarak kabul edilir. İkincisi, bir diş tıklamasıdır ve olumsuz bir yanıtı gösterir. Üçüncüsü, "ne yazık" a yakın bir anlamı olan, yalnızca kadınlar tarafından kullanılan damak tıklamasıdır .
Libya Arapçası, hecelerini aşağıdaki düzene göre oluşturur; burada C bir ünsüz ve V bir sesliyi temsil eder (isteğe bağlı bileşenler parantez içine alınır): C 1 (C 2 ) V 1 (V 2 ) (C 3 ) (C 4 )
Yüklü ünsüz grupları, yerel olarak değişken kurallara göre bir [ ə ] ' nin dışbükeyiyle hafifletilir :
Kelime dağarcığının çoğu, Libya Arapçasındaki karakteristik değişiklikler göz önüne alındığında, gerçek Arapçadan geliyor . Ayrıca önemli sayıda İtalyan kökenli , az sayıda da Türkçe , Berberice ve İngilizce kökenli kelime bulunmaktadır .
Birebir Arapça'dan miras alınan kelimelerin anlamı çoğunlukla korunur, ancak birçok anlamsal kayma vakası da vardır . Aşağıdaki tablo bazı örnekler vermektedir.
Fiiller geleneksel olarak sunulmaktadır 3 inci kişi eril tekil görünümü unaccomplished . Hazır Arapça şekilleri klasik karakteristik eki ile sunulmaktadır a ancak Libya Arapça ile bağıntı bu duraklama aynı fiil şeklini göz önünde anlaşılır bir elided edilir.
Libya Arap | gerçek arapça | ||||
---|---|---|---|---|---|
Kelime | API | Anlam | Kelime | API | En yakın anlamda |
šbaḥ | ʃbaħ | o gördü | šabaḥ | ʃabaħa | göründü |
dwe | dwe | O konuştu | dawā | dawaː | azarladı |
lōḥ | nerede | Odun | hukukḥ | lauħ | yazı tahtası |
wāʿər | wɑːʕər | zor | savaş | waʕr | (Engebeli arazi |
šaḥḥəṭ | ʃaħːətˤ | gerdi | šaḥiṭ | ʃaħitˤɑ | o uzaklaştı |
Loanwords içinde İtalyanca münhasıran ağırlıklı ancak teknik alanda ilişki - vb makinelerin ve bunların parçaları, elektrikli ekipman, balık bazı isimlerin yanı
Libya Arap | İtalyan | ||||
---|---|---|---|---|---|
Kelime | API | Anlam | Kelime | Anlam | |
ṣālīṭa | sˤɑːliːtˤa | eğim | Salita | tırmanış | |
kinšēllu | kənʃeːlːu | metal kapı | cancello | kapı, kapı | |
anguli | Anɡuli | köşe | Angolo | köşe | |
ṭānṭa, uṭānṭa | tˤɑːntˤɑ, utˤɑːntˤɑ | kamyon | Ottanta | seksen (bir İtalyan kamyon modelinin adını taşıyan) | |
Tēsta | Teːsta | kafa atmak | test edildi | baş |
Türk kredileri Libya'da Osmanlı dönemine kadar uzanıyor . İtalyan kredilerinden daha az sayıdadırlar.
Libya Arap | Türk | ||||
---|---|---|---|---|---|
Kelime | API | Anlam | Kelime | Anlam | |
kāšīk | kaːʃiːk | kaşık | kaşık | kaşık | |
eğer onun | ʃiːʃa | şişe | şişe | şişe | |
kāġəṭ | kɑːʁətˤ | kağıt | kağıt | kağıt | |
šōg | ʃoːɡ | çok | Tamam mı | çok |
Araplaştırmadan önce , günümüz Libya topraklarının nüfusunun çoğunluğu Berberi dillerini konuşuyordu . Sonuç olarak, Libya Arapçası onlardan belirli sayıda sözlük ödünç aldı . Bazı Libyalılar bugün hala Berberi konuşmaktadır, ancak Berberi'nin Libya Arapçası üzerindeki mevcut etkisi yetersiz değerlendirilmektedir.
İle Libya Arap hisseleri Arap Mağrip önek n ilk istihdam kişinin arasında Tekil ait bitmemiş görünüş ait fiiller . Diğer modern Arap lehçelerinde olduğu gibi, çekim (gramer) azalır, ancak zengin bir çekim vardır .
İsimleri ile işaretlenmiştir cinsiyet (erkek veya kadın) üç göre değişir numaraları (tekil ikili ve çoğul). Bazı isimler de var paucal az sayıda gösterir. Diminutives çok empati veya etkilenmesi (bir nüans eklemek için (özellikle de kadınlar arasında) kullanılmaktadır hypocoristic ); gibi klasik Arapça , bunlar tarafından oluşturulan sesli münavebe ilk adı uygulanır.
Kesin makale ise al- ancak belli telaffuz özgünlükleri ile edebi Arapça olarak,:
İndefinition belirli işareti var.
DüelloDiğer modern Arap lehçeleri gibi, Libya Arapçası da çekimlerindeki düelloyu tamamen kaybetti . Öte yandan, onu isimlerin çekiminde tutar; Doğu çeşitlerinde kullanımı daha yaygındır.
GöstericiLibya Arapçası birçok gösteriye sahiptir . Aşağıdaki tablo kısmi bir liste sunmaktadır.
Dizi | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
---|---|---|---|---|---|
ce ... -ci (proksimal eril tekil) | hada | Hadaya | Hida | haẓa | haẓayēhi |
this ... -ci (dişil tekil proksimal) | Hadi | hādiya | Hidi | haẓi | haẓiyēhi |
ce ... -là (eril tekil distal) | hādāka | Hāḍākaya | haḍak | Haẓakki | |
this ... -là (dişil tekil distal) | hadīka | hādīkaya | hadik |
Klasik Arapçada olduğu gibi Libya Arapçasında da sözlü temaların oluşumu morfolojinin önemli bir parçasıdır . Bununla birlikte, klasik Arapça şemalar III ila X artık orada üretken değildir ve IV ve X şemaları artık mevcut değildir. Aşağıdaki tabloda sözlü Arapça klasik desenleri ve Libya Arap onların muhabirlerin (formlar aittir anılan görünüm yapılmış 3 inci kişi eril tekil).
Şema | Klasik Arapça | Libya Arap | Libya Arapçasında Kullanım |
---|---|---|---|
ben | Faʿala | nihai | Üretken. |
II | Faʿʿala | faʿʿəl | Üretken. |
III | fāʿala | fl | Üretken değil. |
IV | ʾAfʿala | Varolmayan. | |
V | tafaʿʿala | tfaʿʿəl | Üretken. |
VI | Tafāʿala | tfāʿəl | Oldukça üretken (genellikle karşılıklı eyleme izin veren anlamda fiiller için). |
VII | Infaʿala | nfʿal | Üretken. |
VIII | iftaʿala | ftʿal | Libya Arapçasında genel anlam, klasik Arapça'da gözlenen anlamdan çok, şema VII aracılığıyla elde edilenle aynıdır. İlk radikal ünsüz zaman şema VIII, sadece kullanılan kök a, sesli harf ( l, m, n, R ). Bu kökleri ile Şema VII kullanımı bu sesli harf bir özümleme neden olacaktır n önek. |
IX | ifʿalla | Varolmayan. | |
X | istafʿala | stafʿəl | Üretken değil ve nadir. |
Diğer Arapça türleri gibi, Libya Arapçası da iki tür sözlü kökü birbirinden ayırır:
Güçlü köklü fiiller, çekimlerindeki vokalizmde i , a veya u sesli harflerinin baskın olup olmamasına bağlı olarak üç alt gruba ayrılır . Libya Arapçasının doğu çeşitleri, batı çeşitlerinden daha karmaşık bir konjugasyona sahiptir. Aşağıdaki tablolar, Tripoli lehçesindeki (bir batı çeşidi) bazı çekim örnekleri vermektedir.
Kimse | Tamamlanan yönü | Doldurulmamış yönü | Zorunlu |
---|---|---|---|
Tekil | |||
3 e erkeksi. | ktab | y i ktəb | |
3 e kadın. | Kitbət | t i ktəb | |
2 e erkeksi. | ktabət | t i ktəb | i ktəb |
2 nd fem. | Ktabti | t i kətbi | ben kətbi |
1 re Erkekler ve kızlar. | ktabət | n i ktəb | |
Çoğul | |||
3 e Erkekler ve kızlar. | Kitbu | y i kətbu | |
2 nd masc./fem. | Ktabtu | t i kətbu | i kətbu |
1 re Erkekler ve kızlar. | Ktabna | n i kətbu |
Notlar:
1. I'deki fiillerin / i / genellikle [ə] olarak telaffuz edilir.
2. İlk ünsüzünün uvular, pharyngeal veya glottal olduğu köklerde (yani ünsüzler / χ ħ h ʁ ʕ ʔ /, ancak Arapça libyen'deki velar telaffuzu [g] nedeniyle / q / değil), / i Eksik ve mecburiyetin / / telaffuz edilir [e]. Örneğin, / ʁ-lb / "fethetmek" fiilinin çekimi [jeʁləb], [teʁləb] vb.
Kimse | Tamamlanan yönü | Doldurulmamış yönü | Zorunlu |
---|---|---|---|
Tekil | |||
3 e erkeksi. | rkab | Orada olan rkəb | |
3 e kadın. | Rukbət | t a rkəb | |
2 e erkeksi. | rkabət | t a rkəb | bir rkəb |
2 nd fem. | Rkabti | t a rkbi | bir rkbi |
1 re Erkekler ve kızlar. | rkabət | n a rkəb | |
Çoğul | |||
3 e Erkekler ve kızlar. | Rukbu | Orada olan rkbu | |
2 nd masc./fem. | Rkabtu | t a rkbu | bir rkbu |
1 re Erkekler ve kızlar. | Rkabna | n a rkbu |
Notlar:
1. A'daki fiillerin / a /, çevreleyen ünsüzlerin doğasına bağlı olarak [æ] veya [ɑ] olarak telaffuz edilir.
Kimse | Tamamlanan yönü | Doldurulmamış yönü | Zorunlu |
---|---|---|---|
Tekil | |||
3 e erkeksi. | rgaṣ | y u rguṣ | |
3 e kadın. | Rugṣət | t u rguṣ | |
2 e erkeksi. | rgaṣət | t u rguṣ | u rguṣ |
2 nd fem. | rgaṣti | t u rgṣi | u rgṣi |
1 re Erkekler ve kızlar. | rgaṣət | n u rguṣ | |
Çoğul | |||
3 e Erkekler ve kızlar. | rugṣu | y u rgṣu | |
2 nd masc./fem. | rgaṣtu | t u rgṣu | u rgṣu |
1 re Erkekler ve kızlar. | rgaṣna | n u rgṣu |
Notlar:
1. İlk ünsüzünün uvular, pharyngeal veya glottal olduğu köklerde (yani ünsüzler / χ ħ h ʁ ʕ ʔ /, ancak Libya Arapçasındaki velar telaffuzu [g] nedeniyle / q / değil), / u / eksik ve zorunlu olarak telaffuz edilir [o]. Örneğin, / ʁ-rf / "pick up" fiili, [joʁrəf], [toʁrəf], vb. Eşleniktir.
Libya Arapçası , yerine getirilemeyen yönü ile b-'ye indirgenen bi- ön eki ile bir gelecek oluşturmaktadır . Böylelikle tiktəb "yazar", btiktəb, "yazacak" olur. Bu önek , belirli Doğu Arap lehçelerinin belirleyici işaretiyle karıştırılmamalıdır .
Libya Arapçası, Tunuslular ve Doğu Cezayirliler için büyük ölçüde anlaşılır , ancak Mısır da dahil olmak üzere Mashreq'teki çoğu Arapça konuşan için anlaşılması zor . Bu konuşmacılar için belirli bir düzeyde adaptasyon gereklidir.
Kendilerini daha iyi anlamak için, Libyalılar kendi lehçelerine özgü belirli kelimeleri, genellikle Modern Standart Arapça veya Mısır Arapçasından gelen kelimelerle değiştirmelidir . İşte sık değiştirilen kelimelerin bazı örnekleri:
Libya Arap | API | Anlam |
---|---|---|
Halba | Halba | çok |
dār | daːr | o yaptı |
dwe | dwe | O konuştu |
Gaʿmiz | ɡaʕməz | oturdu |
Ngaz | ŋɡaz | atladı |
ḫnab | χnab | o çaldı |
Genel olarak, tüm İtalyanca ve bir dereceye kadar Türkçe kökenli sözcüklerin yerini muadilleri almıştır.
Unutulmamalıdır ki, bir kelimenin değiştirilmesinin sadece Libya olduğu anlamına gelmez: Bir konuşmacının bir kelimenin yerini alması, çünkü onun muhatabının lehçesinde bulunmadığını varsayması olabilir. Örneğin, zarda "bayram, piknik" kelimesi , Magrebian Arapçasının çeşitli türlerinde benzer biçimlere sahiptir , ancak genellikle konuşanlar onun varlığından habersiz oldukları için değiştirilir.
Arapça olmayan kişilerle, özellikle Sahra altı Afrika'dan gelen göçmenlerle yapılan temasların bir sonucu olarak , Libya'da Libya Arapçasının pidginize bir biçimi oluştu . Genel olarak pidginler gibi, yapısı basitleştirilmiştir ve ifade gücü sınırlandırılmıştır.