Djidjélien الْهَدْرَة دِي جِيجَلْ (əl hādrā di Jījəl) الجِيجْلِيَّة (əl jījlīyyā) | |
Ülke | Cezayir |
---|---|
Bölge | Jijel Wilaya , Kuzey Mila vilayetinin ve Cezayir Kuzey-Doğu. |
Hoparlör sayısı | Göçmen konuşmacıları ve orta düzey lehçeleri (El milia, Mila'nın kuzeyi ...) dahil edersek 1 milyona kadar yaklaşık 400.000 |
Tipoloji | SVO çekim |
Aileye göre sınıflandırma | |
|
|
Örneklem | |
Madde 1 st içinde İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi :
العباد بالكل كينخلقوا د الاحرار و كيكون عندهم حالحق واحد د الاحرار و كيكون عندهم حالحق واحد (يقينا فعد يقينا كَيْكُونْ عَنْدْهَمْ العْقَلْ وْ الرَّايْ ، وْ يَلزَمْ عْلِيهَمْ يْخَدْمُوا مْعَ بَعْطْ.َ (ə (l) ɛbād b-ə (l) kkəl kā-yənẖəlqū d (l) āḥrār w kā-ykūn ɛəndhəm ḥ-ə (l) ḥəkk wāḥəd (kā-ykūnū mətsawyīn f-ī, yəɛnm). -ykūn ɛəndhəm ə (l) ɛkəl w-ərrāy, w yəzzəm ɛlīhəm yẖədmū mɛā bāɛṭ.)
|
|
Jijel Arapça dilidir Cezayir Arapça başta olmak üzere konuşulan, Jijel ili , ülkenin kuzeydoğusundaki. Orta lehçeleri de geri kalanında konuşulmaktadır Jijel Wilaya ( El Milia ), kuzey Mila vilayetinin içinde Ferdjioua ve batı Skikda Wilaya .
" Kaf " ve " kaf " harflerinin keskin telaffuzunun yanı sıra " dh " ve " th " gibi birçok Arapça vurgulu ünsüzlerin ortadan kaldırılması ve " ḥa " (un , une), " di " (de), " d " (yani onlar) ve " ka " (şimdiki zamanda fiillerin önüne yerleştirilen modal).
Bu Araplaştırma ilk dalga gelen oluştu dan demek ki "dağ" olarak adlandırılan ön Hilalians lehçelerin bir parçasıdır VIII inci yüzyıl, çok yakın lehçesi olan Arapça bougiote o son yıllarda keskin bir düşüş olmasına rağmen, Kabile ait lehine, çok yakın zamanda bunu reddetti eski Arap Constantine, ancak Arap hilalien dağlık (dan Hilalians lehçeler kalma yararına da XI th ve XII inci yüzyıllar).
Djidjélien, Berberi alt tabakası tarafından en güçlü şekilde işaretlenen Arap lehçelerinden biridir. Bu lehçesi Kabil'lere Hadra tarafından konuşulmaktadır, bir dağ insanlar Kutama Berberi kökenli gelen Arapça konuşan Küçük Kabylia'ın .
Kuzey Afrika'nın ilk Arap-Müslüman fetih sonrasında VIII inci yüzyıl dört kent merkezlerini ortaya çıktı: Kairouan , Konstantin , Tlemcen ve Fez ve her merkezi (Akdeniz iki limanda bağlandı COLLO ve Jijel Constantine durumunda) ve (onlar Banu Hilal işgalinden önce gelen tarih çünkü (şehir içi / liman / bağlantı noktası) ilk Maghrebian Arapça lehçeleri şimdi prehilalian denir, lehçeleri geliştirdi bu dört üçgen içindedir XI inci ve paylaşım birçok ortak özellikleri yüzyıl) tekil ikinci kişinin bulanıklaşması (nta, nti veya Ntina her iki cinsiyet için de kullanılır), Arapça ünsüzlerin interdental (" th ", " dh " vb. gibi dişler arasındaki dille telaffuz edilir ) daha açık ünsüzlerle değiştirilmesi dahil , " t " nin " ts " veya " tch " olarak değiştirilmesi ve mevcut ile fiillerden önce kiplerin (ka, ku, tsa, vb.) ayırt edilmesi için kullanılması geleceğin bugünü (iki zaman Arapça'da aynı çekime sahiptir).
Doğu (Arap askeri aristokrasi ve Basra) Emeviler sonra aglebiler geldi VIII inci yüzyıl kentlilerdi onlar Konstantin, yerleşmiş edildi COLLO ve Jijel onlar resmi dil ve dil kutsal oldu Arapça dilini yaymak nerede yaşlıların şehir arasında, Sakinleri ve Latin konuşmacıları Bu şehirlerden ve çok yavaş bir şekilde, yüzyıllar boyunca bu kentsel Arapça dili, Amazigh sözcükleri ve fonetikle zenginleştirildiği bu şehirleri çevreleyen Amazigh köylüleri arasında da yayıldı.
Jijel ve Tlemcen'in vilayalarının yanı sıra kuzey Fas'ın ( diğerlerinin yanı sıra Jebli lehçesi ) vilayet öncesi lehçeleri günümüze kadar devam ediyor ve şimdi fiilen ortadan kaybolan Kairouan ve Konstantin'in aksine, birbirlerine benziyorlar . Günümüzde Cezayir , Tunus , Libya , Batı Sahra ve Moritanya'nın çoğunda konuşulan lehçeler ağırlıklı olarak Hilal lehçeleri ile (diğer yandan Fas lehçeleri diğer Mağrip ülkelerinden daha önemli bir prehilal lehçesine sahiptir).
Djidjelian lehçesinin kendine özgü belli bir fonetiği (aksan) vardır, ancak maalesef burada yazılı olarak aktarılamaz, ayrıca Cezayir Arapçasında bazı ünsüzlerin değiştirilmiş bir telaffuzu vardır ve işte ana örnekler:
Ünlülerle ilgili olarak, ses "veya" gibi birçok kelimede değiştirilen "veya" gibi bazıları sıklıkla değiştirilir, örnekler: "ekmek" " khoubz " değil " kheubz ", "konut", " soukna " yerine " seukna " olarak adlandırılır. "... ve" koum "ve" houm " iyelik sonları her zaman" kem "ve" hem "olarak telaffuz edilir , örnekler: " onların evi "" Eddar diylhem " deniyor ," Eddardiyahoum " değil ," senin ülken "diyor kendine “ bladkem ”, “neredesin? ": Fayenkem? , vb.
Cincelyan'da kullanılan sorgulayıcı kelimelerin çoğu bu lehçeye özgüdür, çevreleyen lehçelerde bu formda bulunmazlar. İşte tam liste:
Sorgulayıcı kelime | Tercüme | Misal | Tercüme |
---|---|---|---|
Diyech? | Ne? | Diyech? dechdi ku tdouḥ? | Ne? ne arıyorsun? |
Dechdi? | Ne? | Dechdi kayen? | Sorun ne ? |
Dichoua? / Tchoua? | Bu nedir ? | Dichoua ha? / Tchoua hada? | Bu nedir ? |
Kifech? / kich? | Nasıl? 'Veya' Ne? | Kich ruḥt leltem? | Oraya nasıl gittin? |
Dama? | Ne? / ne? | Kunt fi dama blad? | Hangi ülkedeydin |
Dama ho? / dama hey? | Hangi? / hangi? | Dama hiya eddar dialek? | Senin evin hangisi |
Qeddech? | Nasıl? | Qeddech ku tsayelli? | Sana ne kadar borçluyum |
Fayweq? | Ne zaman? | Fayweq wellit? | Ne zaman geri geldin? |
Ɛliyyech? / Liyyech? / CH ? | Neden? | Ɛliyyech ku tdir haked? | Bunu neden yapıyorsun? |
Menho? Kimden? | DSÖ? kimin? | Menhou eddi ja? | Kim geldi? |
Fayen? | Veya? (nerede?) | Fayen hom? | Neredeler? |
Layen? | Veya? (hangi yönde?) | Layen rayḥin? | Nereye gidiyorlar? |
Bu lehçedeki çekim, Cezayir Arapçasının geri kalanındaki çekimden iki ana özellik ile ayırt edilir: tekil ikinci tekil şahıslarda cinsiyetlerin (eril ve dişil) karmaşası ve şimdiki zamanda fiillerin önünde kiplerin kullanılması. .
Kimse | Numara | Modal |
---|---|---|
1 yeniden | Tekil | ku
ki |
2 nd | - | ku
ki |
3 rd | - | ka
sizin |
1 yeniden | Çoğul | ku
ki |
2 nd | - | ku
ki |
3 rd | - | ka
sizin |
"Yemek" fiilinin yer aldığı resim:
Tekil | Çoğul |
---|---|
Ana kou nakel | Ḥna kou naklou |
Ntsa kou tsakel | Ntsouma kou tsaklou |
Ntsi kou tsakel | Ntsouma kou tsaklou |
Houa ka yakel | Houma ka yaklou |
Hia ka tsakel | Houma ka yaklou |
Bu kipin Arapça " kaana " fiilinden geldiğine inanılıyor ﻛﺎﻥ, bu fiil aslında geçmiş zamanda "kaana", "kaanat" ve "kaanou" ile üçüncü tekil şahısta ve üçüncü tekil çoğul olarak konjuge edilmiştir ve "ka" ile başlayan, "kount" "kounta" "kounti" "kounna" ve "kountoum" ile tekil ve çoğulun ilk iki şahsiyetine konjuge olan formlar, bu sefer " kou ".
Ayrıca , Taher bölgesinde "ku" yerine " ki " , Jijel çevresinde ve bugün de Jijel'de kırsal göç nedeniyle "ka" yerine " Tsa " formlarının varlığına dikkat edilmelidir .
Modal'i (ki / ka) kullanarak bize şunu verir:
Tekil | Çoğul |
---|---|
Ana ki nakel | Ḥna ki naklou |
Ntsa ki tsakel | Ntsouma ki tsaklou |
Ntsi ki tsakel | Ntsouma ki tsaklou |
Houa ka yakel | Houma ka yaklou |
Hia ka tsakel | Houma ka yaklou |
"Büyük" (kbir) sıfatıyla resim:
Tekil | Çoğul |
---|---|
Ana aw kbir | Na aw kbar |
Ntsa aw kbir | Ntsouma aw kbar |
Ntsi aw kbira | Ntsouma aw kbar |
Houa aw kbir | Houma am kbar |
Hia ay kbira | Houma am kbar |
Djidjelian, kelime dağarcığıyla büyük bir Berberi kelimesi veya Berberized Arapça ile ayırt edilir, bunlar genellikle "a" harfiyle başlayan ortak isimlerdir.
Bu isimler her zaman tanımlanır ve bu nedenle asla diğer isimler gibi "el" almazlar, "a" bir şekilde "el" harfinin yerini alır.
Ve çoğulda, sözcüğün geri kalanını dokunmadan bırakırken, genellikle "en" (sözcük bir ünsüzle bittiği zaman) veya "wen" / "iwen" (sözcük bir sesli harfle bittiği zaman) son ekini alırlar.
İşte birkaç örnek:
Tekil | Tercüme | Çoğul |
---|---|---|
aghroum | ekmek | Aghroumen |
Ajenouḥ | kanat | ajenouḥen / lejnaweḥ |
afrukh | kuş | afroukhen / lefrawekh |
Aghenja | tencere kaşığı | Aghenjiwen |
Aqtot | kedi | aqtoten / eqtawet |
Arez | yaban arısı / eşekarısı | Arez |
Afkhoud | uyluk | afkhouden / lefkhawed |
iğrenç | tavşan | Awtoulen |
Agrou | karakurbağası | Agrouwen |
Afoujal | Fakat | Afoujal |
"A" ile başlayan bazı isimler için çoğulun biri "en" / "wen" ve diğeri düzensiz çoğul Cezayir Arapçası (lefkhawed, lefrawekh, vb.) Olmak üzere iki biçime sahip olabileceğini görüyoruz; Belli isimler için iki çoğul formun varlığı, bölgede birkaç yüzyıl boyunca meydana gelen Berberi'den Arapçaya dilbilimsel bir geçişi yansıtır ve Berberi formları, Arapça formlar lehine gittikçe daha az kullanılır.
Ve "a" ile başlayan bazı isimler için "a" olmayan eşanlamlılar da vardır, örneğin "kedi" demek için "qett" veya "aqtot" diyebiliriz, bu nedenle "bu kedi" demek için "eq qett" diyebiliriz hada "veya" aqtot hada ".
Ve "arez" ve "afoujal" gibi diğer isimler, sayılamayan nesneleri belirttikleri için çoğul bir biçime sahip değildir; bir bireyden ziyade tüm türü belirtirler ve bu nedenle her zaman aynı şekli korurlar.
Bu lehçede kendine özgü ve Cezayir'in doğusunun geri kalanında bulunmayan çok sayıda kelime ve özellikle bazı ortak fiiller var, işte bunlardan bazıları:
Fiil | Arapça transkripsiyon | Fransızca çeviri | Misal | Tercüme |
---|---|---|---|---|
yedouḥ | يدوح | bakıyor | dechdi ku tdouḥ? | ne arıyorsun ? |
Yejber | يجبر | o bulur | ana'w jbert-ha | buldum |
Yerfed | يرفد | giyiyor | erfed-ha fi yeddek | elinde taşı |
yεid | يعيد | söyler, ortaya çıkarır | ka yεid-li kifech dar | bana bunu nasıl yaptığını açıklıyor |
yetswess | يتوانس | o tartışır | idji tetwaness mεana | gel bizimle sohbet et |
Yettsfa | يتّفى | esniyor | ka yettsfa bezzaf | çok esniyor |
yezawed | يزاود | o geri döner | Ben ka yezawdou fina! | bizi kovuyorlar! |
yeḥmel | يحمل | o hoşlanır / hoşgörür | ka tseḥmel seksou bel jaj | tavuk kuskus sever |
Cezayir standardı | Djidjélien | Taşahlit | Fransızca |
---|---|---|---|
Waḥd nhar, Djeḥa medlou babah frank, bach yechri bouzellouf. Chrah, kla gaε leḥmou, bqa ghir l'εdam. Jabou l babah. ki chafou qallou: “wechnou hada? »Qallou:« bouzellouf ».
-Bir chmata, kazandın rahoum wednih? -Kan Trech.-Kazan rahoum εinih? -Kan εwer.- Kazandın rah lsanou? -Kan εeggoun.-Ya da jeldet rasou, rahi kazandın mı? -Kan gübresi. |
Ḥ'ennhar, Jeḥa εṭalou bouh frank, bich yechri ḥa bouzellouf. Chrah, kla el lḥem diylou belkel, qɛed ella l'ɛṭam. Jabou l bouh. Ki ra'h Callou "dichoua hada? »Callou« d bouzellouf ».
- Ya echmatsa, fayen houm wednah? - Kan amm.- Fayen houma ɛinah? - Kan war.- Fayen, sen misin? - Kan d ḥ'ebbekkuch.- W el jelwada di rasou, fayen hey? - Kan msaltah. |
Iǧǧen ubrid, Jeḥḥa ikfa-yas-ed i baba-nes frank, amka da yaseɣ azellaf. Isɣa-yat, icca aksum-nnes meṛṛa, iqqim dayen aɣes. İwwi-yas-ed i baba-nes. Ma yat-iẓra inna-yas: "d acu d waha?" Inna-yas: "d azellaf".
- Amcum, anig llan imejjan-nes? - Ttuɣ-at d amjuj.-Ayen-avı taṭṭiwan-nes? - Ttuɣ-at d buderɣul.-Ayen-hut alḥaḥ-nnes? - Ttuɣ-at d agugam.-Tasrat n ukerkur-nnes ayen-hit mi? - Ttuɣ-at d aṣelduɛ. |
Bir gün, Jehha'nın babası ona koyun başı satın alması için bir frank verdi. Satın aldı, sonra tüm eti yedi. Sadece boş bir karkas kaldı, onu babasına getirdi. Sonra onu görünce "Nedir?" Diye bağırdı. Jehha cevap verdi: "Koyun başı".
- yaramaz, (koyunların) kulakları nerede? -Sağırdı.-Gözleri nerede? -Kördü.- Dili nerede? -Sessizdi.-Ya kafasının derisi nerede? -Keldi. |