Tarihiyle Bu makale fırsatlar yazılı yılında Romen , cari yazma sistemi ve fonemik değer bir harf , hem de Romen yazım .
Romen yazı ile nispeten geç başlar XVI inci yüzyıla nedeniyle kimin evrim geçirilen tarihsel koşullar ve spesifik kültürel, için, Kiril için Latin alfabesinin .
Yapılan açıklamaya dayanarak Dimitrie Cantemir ( XVIII inci yüzyıl ), protochronistes assert Romen görünüşte ilk Latin alfabesinde yazılmış fakat korunmuştur eski Romen yazılı belgeleri (kanıt olmadan XVI inci yüzyıl ) bir Kiril alfabesinde yazılır ondan çünkü, Rumence adapte X inci yüzyıl alfabe eski Slav kullandığı Ortodoks kilisesinin ve yönetiminde Romen beyliklerinin arasında Eflak ve Boğdan . 1521'den itibaren ilk tarihler . - Bu bir mektuptur Neacsu Mektubu - Bir gelen Câmpulung Muscel tüccar , Neacsu, hitaben belediye arasında Braşov "onu uyarmakta, Johannes Benkner Türkler vardır tümü üzerinde sürpriz bir saldırı hazırlamak Transilvanya ve Eflak ". Bu alfabe aşağıdaki gibidir:
Mektup | Harf adı | Sayısal değer | Telaffuz | Mevcut muhabir | |
---|---|---|---|---|---|
1 | A а | az | 1 | / a / | -de |
2 | Б Б | günlük | / b / | b | |
3 | В в | vede | 2 | / v / | v |
4 | Г г | Glagoli | 3 | / ɡ / | g, gh |
5 | Д д | Dobru | 4 | / d / | d |
6 | Є є | O | 5 | / e / | e |
7 | Ж ж | jivete | / ʒ / | j | |
8 | Ѕ ѕ | dzelo / dzialu | 6 | / d͡z / | |
9 | З ç | Zemlia | 7 | / z / | z |
10 | И и | Ije | 8 | / i / | ben |
11 | І і | ben | 10 | / i / | ben |
12 | К к | caco | 20 | / k / | c, ch |
13 | Л л | liudie / lude | 30 | / l / | l |
14 | М м | mislite / mislete | 40 | / m / | m |
15 | N ɴ | naș | 50 | / n / | değil |
16 | O o | Biz | 70 | / o / | Ö |
17 | П п | Pocoi | 80 | / p / | p |
18 | Р р | riți / râță | 100 | / r / | r |
19 | С с | slovo / slovă | 200 | / s / | s |
20 | Т т | tvirdo / ferdu | 300 | / t / | t |
21 | Ѹ ѹ | Ucu | 400 | / u / | sen |
22 | У ȣ | sen | / u / | sen | |
23 | Ф ф | fârtă | 500 | / f / | f |
24 | Х х | Heru | 600 | / h / | h |
25 | Ѡ ѡ | ot | 800 | / o / | Ö |
26 | Щ щ | ști / ște | / ʃt / | şt | |
27 | ц ц | ți | 900 | / t͡s / | ț |
28 | Ч ч | cervu | 90 | / t͡ʃ / | vs |
29 | Ø ш | ona | / ʃ / | ș | |
30 | ъ ъ | Ieru | / ə / / ʷ / |
ă harf yok |
|
31 | ы ы | Ieri | / ɨ / / ʲ / / ʷ / |
â , î ben mektup yok |
|
32 | Ь ü | 1 inci | / ə / / ʲ / / ʷ / |
A i hiçbir mektup |
|
33 | Ѣ ѣ | eti | / e̯a / | ea | |
34 | ю ю | iu | / ju / | iu | |
35 | Ѩ ѩ | Iaco | / ja / | ia | |
36 | Ѥ ѥ | yani | /BEN/ | yani | |
37 | Ѧ ѧ | ia | / ja / / e̯a / |
ia ea |
|
38 | Ѫ ѫ | ius | / ɨ / | Sahip olmak | |
39 | Ѯ ѯ | csi | 60 | / ks / | x |
40 | Ѱ ѱ | psi | 700 | / ps / | ps |
41 | Ѳ ѳ | fita | 9 | / θ /, / ft / | |
42 | Ѵ ѵ | ipsilon / ijiță | 400 | / i / / u / |
ben sen |
43 | ↑ ↑ | içinde | / ɨn /, / ɨm / | în, îm | |
44 | Џ џ | gea | / d͡ʒ / | g |
Kullanılan tek aksan işareti , и , i , ȣ , ѡ üzerinde yarı sesli işareti işaretlemek için breve ( ˘ ) idi .
Aşağıda, Rumen Kiril alfabesiyle ( 1850 dolaylarında ) yazılmış Babamız metninin mevcut Romanya alfabesine çevrilmiş bir örneği verilmiştir :
Diversль ностру | Tatăl nostru |
---|---|
Tatăl nostru, carele ești în ceriuri: Sfințascăse numele tău: Vie împărățiia ta: Fie voia ta, pre cum în ceriu, și pre pământ. Pâinea noastră cea de toate zilele, dăneo noao astăzi. İ ne iartă noao datoriile noastre , pre cum și noi ertăm datornicilor noștri. Și nu ne duce pre noi în ispită. Ci ne izbăveaște de cel rău. Că ata iaste împărățiia, și Putearea, și mărirea în veaci, amin. |
Bugün çevirisi kullanılan Romanya ve Moldova'da akım Romen yazım metinleri, anthroponyms ve eski Romanya adlarında yapmak, ancak bu ülkelerden, prosedürün dışında XVI inci yüzyıl ile ancak Latin alfabesi düzensiz kullanıldı, Macar veya Polonyalı komut arasında 1570 ile 1573 yılları arasında (Latin alfabesindeki en eski Rumence metin) Macarca'dan çevrilmiş Protestan dini şarkıları kitabında veya Moldavya boyar Luca Stroici tarafından Polonya alfabesiyle yazılan "Babamız" da olduğu gibi, 1594 , Polonyalı bir bilgin tarafından .
Gelen XVIII inci yüzyılın Romen bilginleri Transilvanya kültürel hareketinde gruplandırılmış Okul Transilvanya etkisinde Aydınlanma Latin alfabesi Romen diline adapte Fransızca Latince Romence kökeni ve savunucusu anahtarlama konusunda ısrar ediyor. Bu hareketin kahramanlarından biri olan Samuil Micu Klein , 1779'da Romence'nin Latince yazımı ile ilgili ilk kuralları önerdi . In 1819 , Petru Maior (ro) , Transilvanya Okulu bir başka üyesi, bu yazım için ayrıntılı önerilerin yayınlanan, o zaman, içinde 1825, bir Romen-Latin-Hungarian- Alman sözlük, bir göründü Ayrıca 1819 yılında tekrar oluşturulan kolektif çalışmayı Önsöz ve sözlüğün gövdesinde, Rumence metin Latin alfabesinde ve Kiril alfabesiyle yer almaktadır. Önerilen yazım dayanmaktadır etimolojik prensip . Diğer birkaç etimolojik yazım daha sonra önerilecektir.
1797 ile 1828 arasında , Kiril alfabesi birkaç kez basitleştirildi. Önerisi İyon Heliade Radulescu arasında, Eflak gelen entelektüel, 1830 ve 1860 bir alfabe kullanıldı, Kiril ve Latin harflerinden oluşmuş, geçiş çağırdı. Aynı zamanda IH Rădulescu, İtalyanca'dan etkilenen neredeyse fonemik bir yazım sunuyor .
Geçiş alfabesi şöyleydi:
Mektuplar | Bir a | Б Б | В в | İyi oyun | D d | E e | Ж ж | Ḑ ḑ | Z z | Ben ben | Ĭ ĭ | K k | Л л | M m | N n | O o | П п | Р р | S s | T t | У ȣ | F f | Х х | Ö ö | Ч ч | Щ щ | Ø ш | Ъ ъ | Î î | Џ џ |
Mevcut eşdeğerler |
-de | b | v | g, gh | d | e | j | z | z | ben | ben | c, ch | l | m | değil | Ö | p | r | s | t | sen | f | h | ț | vs | ș | şt | -de | ben | g |
1860'da nihayet etimolojik bir yazımla Latince yazıya geçtik. Bu yazının dikkate değer bir örneği, 1871'de yayınlanan August Treboniu Laurian ve Ioan C. Massim's Dictionary of Romanian'dır . Bu sözlükten bir makale örneği:
Orjinal metin | Mevcut transkripsiyon | Tercüme |
---|---|---|
BAIATELLU, sm, deminutivu in baiatu , 1. intellessu propriu: are unu baiatellu formosu ca unu angerellu ; - 2. intellessu metaforicu, cu espressione de desmerdare, locu de amatu'da: de candu te ai dussu, baiatelle, n'amu mai pusu la gutu bordelle . | BĂIEȚEL, sm, diminutiv din băiat , 1. în înțeles propriu: are un băiețel frumos ca un îngerel ; - 2. în înțeles metaforik, cu expresiune dezmierdare, în loc de amat: de cad te-ai dus, băiețele, n-am mai pus la gât mărgele . | GARÇONNET, sm, oğlan çocuğu , 1. Kelimenin tam anlamıyla: küçük bir melek kadar güzel bir oğlu var ; - 2. Mecazi anlamda, sevgili yerine kaka yaparak: Gittiğinden beri küçük adam, boynuma daha fazla inci koymadım . |
Romanya Akademisi'nin ikincisi lehine karar verdiği 1881 yılına kadar etimolojik yazım ve fonemik yazım destekçileri arasında büyük tartışmalar yaşandı . Ancak bu yazımda etimolojik unsurlar olduğu için iki ilkenin taraftarları arasındaki çatışmalar sona ermiyor.
Son ikisi hariç genel olarak sadeleştirme yönündeki en önemli imla reformları 1904 , 1932 , 1953 , 1964 ve 1993'te uygulandı .
Başında XX inci yüzyılın aşağıdaki şekilde komut kolaylaştırır:
1953'te â harfi kaldırıldı , ardından 1964'te yeniden tanıtıldı, ancak yalnızca aile adlarında da kullanılabilen român ve türevleri kelimesinde (örneğin: Brâncuși) yeniden kullanılmaya başlandı. 1993'te 1953'ten önceki â ile ilgili kurallara geri döndük (aşağıdaki Rumence yazımına bakınız ).
Rumen Latin alfabesi 31 harften oluşur:
A a , Ă ă , Â â , B b , C c , D d , E e , F f , G g , H h , I i , Î î , J j , K k , L l , M m , N n , O o , P p , Q q , R r , S s , Ș ș , T t , Ț ț , U u , V v , W w , X x , Y y , Z z .
Q q , W w , Y y (alfabede resmi olarak 1982'de tanıtıldı) ve K k , temel Romen alfabesinin bir parçası değildir; bu harfler sadece kilogram , kuasar , watt ve yoga gibi ithal kelimeleri yazmak için kullanılır .
Harflerin resmi isimleri zaman içinde değişmiştir. Bugün, Romanya Akademisi, bazı ünsüzler için sayısı üçe ulaşan birkaç çeşidi kabul ediyor:
a, ă, â din a, be / bî, ce / cî, de / dî, e, ef / fe / fî, ge / ghe / gî, haș / hî, i, î din i, i / jî, ka / kapa, el / le / lî, em / me / mî, en / ne / nî, o, pe / pî, kü, er / re / rî, es / se / sî, șe / șî, te / tî, țe / țî, ve / vî, dublu ve / dublu vî, ics, igrec, ze / zet / zî
Ș ve Ț harflerinin altındaki doğru aksan , virgül ile belirtilir , ancak karakter kümelerinde doğru varyantların bulunmaması nedeniyle bilgisayar girişinin başlama döneminde hakim olan çengeldir ., Bu nedenle bu harfler hala Romanya Akademisi'nin talebi üzerine doğru aksan işareti Unicode 3'te tanıtılmış olmasına rağmen bazen Ş ve Ţ yazılmıştır .
Harflerin ve harf gruplarının fonemik değerleriHarfler:
Mektup | API transkripsiyonu | Açıklama | Misal | |
---|---|---|---|---|
-de | / a / | hakkında bir Fransız | bir rc "yay" | |
-de | / ə / | Neredeyse sahip İngilizce de bir ipucu "hakkında" | ă sta "bu" | |
-de | / ɨ / | kabaca ы Rusça in â ы "siz" | c â NTEC "şarkı" | |
b | / b / | b Fransız | b ine "iyi" | |
vs | / k / | c Belirli pozisyonlarda Fransızca | c küre "karga" | |
d | / d / | d Fransızca | d "doğru" rept | |
e | / e / | ne é olarak kapalı ne de è olarak açık , orta | e l e v "öğrenci" | |
/ e̯ / | yarı sesli, aynı hecede onu takip eden sesli harfle telaffuz edilir | d e al "tepe" | ||
/ I / | olarak ille de ıslak | e ste "o / o" | ||
f | / f / | f fransız | f ilm "film" | |
g | / g / | g Bazı pozisyonlarda Fransızca | g rav "ciddi" | |
h | / h / | Ha'da olduğu gibi berbat ! Ha! | h motel "otel" | |
ben | / i / | i bazı pozisyonlarda fransız | i dee "fikir" | |
/ d / | y de gözlerin | i ed "çocuk" | ||
/ ʲ / | hemen hemen i içinde kazıkların | Lup ben "kurtlar" | ||
ben | â ile aynı telaffuz | î nger "melek" | ||
j | / ʒ / | j Fransızca | j oc "oyun" | |
k | / k / | k fransız | k ilogram "kilogram" | |
l | / l / | l Fransız | l arg "büyük | |
m | / m / | m fransız | m olan "deniz" | |
değil | / n / | n Fransız | n sahip "burun" | |
Ö | / o / | kabaca o Fransızca | o m "adamım" | |
/ O / | yarı sesli, onu takip eden sesli harfle aynı hecede telaffuz edilir | s o vardır "Güneş" | ||
p | / p / | p Fransızca | p'nin 'yeniden 'değil' | |
q | sadece yabancı kelimelerde olduğu gibi telaffuz edilir | |||
r | / r / | r haddelenmiş | r ar "nadir" | |
s | / s / | Fransız ler belli pozisyonlarda | s ac "çanta" | |
ș | / ʃ / | ch içinde kel | ş acal "çakal" | |
t | / t / | t fransız | t ren "tren" | |
ț | / t͡s / | ts içinde çar | ț intă "hedef" | |
sen | / u / | veya fransız | u rs "bear" | |
/ ağırlık / | hayır u ă "dokuz" (sayı) | |||
v | / v / | v fransız | v de "şarap" | |
w | sadece yabancı kelimelerde olduğu gibi telaffuz edilir | |||
x | / ks / | x Fransızca | ta x i "taksi" | |
/ gz / | e x "tam" hareket | |||
y | sadece yabancı kelimelerde olduğu gibi telaffuz edilir | |||
z | / z / | z Fransızca | z onă "bölge" |
Harf grupları:
Mektup grubu | API transkripsiyonu | Açıklama | Misal |
---|---|---|---|
c + e veya i | / t͡ʃ / + / e / veya / i / | ltak içinde Çek |
c st "gökyüzü" burada nci "beş" |
ch + e veya i | / k / | ne söz konusu |
ch estiune "soru" ch inină "kinin" |
g + e veya i | / d͡ʒ / | dj in Adjani |
g er "gel" g inere "gendre" |
gh + e veya i | / g / | gu içinde kılavuzun |
Gh eor gh e "Georges" gh idon "gidon" |
Rumence yazımı, Fransızcaya kıyasla büyük ölçüde fonemiktir. İstisnalar, morfolojik ve etimolojik ilkelere verilen tavizlerdir .
En bariz istisna, ünlülerin [] iki harfle yazılmasıdır, â ve î . Mevcut kural yazma etmektir â : (örnek kelimeler içindeki AC â nta “sing”), ancak î (örn sonunda bir COBOR î ( “alçalma”) ve kelimenin başında bir î ncepe , “başlamak”) durumlar da dahil î orijinal bir takip öneki ( a re î ncepe "tekrar"). Bu kural bu nedenle resmi belgelerde uygulanan ve eğitim kurumlarında öğretilen edilmelidir biçimlendirilmiştir, ancak tartışma konusu olan ve sistematik olarak kullandığımız bazı dilbilimciler, yazarlar, gazeteciler, yayınevleri. Ve süreli takip edilmez î hariç român kelimesi ve türevleri için.
Kuralın belirli bir etimolojik temeli olduğu doğrudur. Pek çok durumda, â bir mesafede için Latince (örn. Cı- bulunur Ntare > ac â NTA ve "şarkı") î ilk kelime kaynaklandığı i Latince ( i n > î n "in"), ancak O, bağımsız değişkenler basitliği olarak karşı fonemik yazım ve ayrıca kuralın bilimsel olarak temelsiz karakteri. Dilbilimci George Pruteanu , Romanya Akademisi'nin yalnızca iki dilbilimcinin hazır bulunduğu ve birinin aleyhine, diğerinin çekimser kaldığı bir oturumda oylandığından bahsediyor. Gerçekten de, Latin kökenli olmayan sözcüklerde â'nın kullanılmasını haklı çıkaran hiçbir şey yoktur . Buna ek olarak, â hep gelmiyor a örn (Latince miras deyişle v e NTU > v â nt , "rüzgar" r i vus > r â u "nehir", f o ntana > f â ntână "Çeşme" , ad u ncum > ad â nc "derin") ve î başlangıç kelimesi her zaman bir i değil (örneğin, angelus > î nger "melek"). Bu kurala karşı çıkan diğer dilbilimciler, örneğin Romanya'da Mioara Avram (ro) ve Moldova'da Ion Bărbuță (ro) ' dur .
Fonemik yazımlar transkripsiyon bir başka sapma e birkaç kelime başında diphthong [I]. Bu diftong genellikle transkripte edilmektedir yani (örn yani saf "tavşan", bir yani şi "çıkıp"), ancak şahıs zamirleri e u "Ben, bana", e l "diye ona" e i "onlar, onları ” e ‘bir’ve formlar fiil bir fi ‘olduğu’( bu gösterge e şti ‘tu es’ e ste / e ‘il / elle est’, kusurlu gösterge e ram , e rai , e ra , e ram , e rați , e rau ) yazılı olarak, başlangıcı [i] olarak telaffuz edilmesine rağmen, edebi bir geleneği takip eder.
Romence öğrenenler için bir zorluk, yarı ünlülerin yazılı olarak karşılık gelen ünlülerden ayırt edilememesidir. Örneğin, cre i oane "crayons" ve av i oane "planes" yazıyoruz , ancak ilk kelime telaffuz ediliyor [kre. j o̯ane] ve ikinci [av i .wane]. Ayrıca durumdur i [i] ünsüz + sonra örneğin belirgin bir kelimenin, sonunda r ( Membr i : “Üye”), ancak diğer durumlarda [ʲ] asyllabic ağaç kabuğunun içi i “serbest”.
Morfolojik ilke, örneğin, difthong [ja] 'nın ea ( ia yerine ) tarafından transkripsiyonunda, bükümü [e] ve [ja] arasındaki geçişi içeren kelimelerde ortaya çıkar : cre e z «Ben yaratırım" ~ cre ea ză “o yaratır”.
Her ne kadar tonik vurgu herhangi grev olabilir hece bir kelimenin son beş arasında, yeri sözlüklerde haricinde işaretlenmemiş. Bununla birlikte, normal metinlerde homograflar arasında bir karışıklık riski olup olmadığıdır . Örneğin, vurgunun sırasıyla birinci veya son hecede olmasına bağlı olarak "kopya" veya "çocuklar" anlamına gelen copii kelimesiyle durum böyledir . Bu nedenle, bağlam yeterince açık değilse, vurgulu sesli harflere akut bir vurgu koyarız : cópii "kopyalar", copíi "çocuklar".
Fransızca ile karşılaştırıldığında noktalama işaretleri ve büyük harf kullanımı arasında bazı farklılıklar vardır :
In 1924 (mevcut olduğunda Moldova Cumhuriyeti ilinin bir parçası olan Besarabya ardından, Romanya ait) Moldovalı Sosyalist Sovyet Özerk Cumhuriyeti kabaca kendi kendini ilan karşılık, Moldovalı Cumhuriyeti bugünkü Dinyester , biz Rumence için resmileştirdi, resmen " Moldavya " dediğimiz , Rus alfabesine dayanan Kiril alfabesi . 1932 yılına kadar kullanılmış ve bir süre Latin alfabesinin yeniden kullanılmasının ardından 1938'de yeniden kullanılmaya başlanmıştır. Kiril alfabesi sonra kullanıldı İkinci Dünya Savaşı içinde Moldovalı Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti . Şöyleydi:
Mektuplar | Bir a |
Б б |
В в |
Г г |
Д д |
E e |
Ж ж |
Ӂ ӂ |
З ç |
И и |
Й й |
К к |
Л л |
M м |
Н н |
O o |
П п |
Р р |
C c |
T т |
У у |
Ф ф |
Х х |
ц ц |
Ч ч |
Ø ш |
ы ы |
Ь ü |
Э э |
ю ю |
Я я |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Latince karşılıkları |
-de | b | v | g, gh | d | e, yani | j | g | z | ben | ben | c, ch | l | m | değil | Ö | p | r | s | t | sen | f | h | ț | vs | ș | Sahip olmak | ben | -de | iu | ia, ea |
Moldova'nın bu özel çevirisini bilmeden , 1989'dan önce bazı kütüphaneciler, haritacılar ve çevirmenler , metinleri, yer isimlerini ve antroponimleri anlaşılmaz kılan Rus dilinin çevirisini kullandılar. 1989'dan sonra, Sovyet Moldova Yüksek Sovyeti " Moldova " için Latin alfabesini benimsediğinde bu zorluk ortadan kalktı .
Bu karar Transnistriya, geçerli değildir seceded içinde 1991 . Orada, "Moldova" 1924'ten kalma Kiril alfabesiyle hala yazılıyor.