Francoprovençal (arpetan, arpitan, francoprovençâl, francoprovençal, franco-provençal, romand, patouès) | ||
francoprovençal dilsel alanın (Arpitanie) tarihsel bölgeleri, francoprovençal'de toponimi ile. | ||
ülke | Fransa , İtalya , İsviçre | |
---|---|---|
bölge | Bresse , güney Burgundy , Bugey, Dauphiné , Forez , Franche-Comté , Lyonnais , Savoie , Fransızca konuşulan İsviçre ( Jura hariç ), Piedmont ( Arpitane vadileri ), Puglia (sadece 2 belediye), Aosta Vadisi | |
konuşmacı sayısı | Toplam: 140,000 (1988) tarafından hangi Ain : 15,000 arasında hangi Isère'nin : 2,000 hangi Jura ve Doubs : 2,000 hangi Loire : 5000 hangi Rhône 1.000: hangi Savoie : 35 000 olduğu Aosta Valley : 61.822 (2003) İtalya'da: 70.000 (1971) İsviçre'de: 7.000 (1995) |
|
tipoloji | hece | |
yazı | Latin alfabesi | |
Aileye göre sınıflandırma | ||
|
||
Resmi durum | ||
Resmi dil |
|
|
Dil kodları | ||
ISO 639-2 | karaca | |
ISO 639-3 | frp | |
IETF | frp | |
dil küresi | 51-AAA-j | |
Örneklem | ||
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 1. Maddesi : Francoprovençal (ORB standardı) Madde prömiyeri (1): Onur ve haklar bakımından Tuis los etres humens nêssont libros et pariérs. Düşünce ve vicdan sahibidirler ve ôtros'la birlikteyken kardeşlik ruhuyla hareket etmelidirler. |
||
Francoprovenal bir olan Romance dil konuşulan Fransa'da içinde, İsviçre'de ve İtalya'da . Gallo-Romance dil grubunun farklı dillerinden biridir .
Bu dil Fransızca ve Provençal karışımı olmadığı için ifade yanıltıcı olabilir. Sadece coğrafi olarak ikisi arasında yer almaktadır.
Bazıları Romand terimini tercih eder , diğerleri Arpitan için militan olur .
Francoprovençal çok farklı bir dil olarak kabul edilir. Coğrafi konumu nedeniyle, yine de Kuzey'in Oïl ve Güney'in Oksitanca dilleriyle ortak bazı özelliklere sahiptir . Aynı zamanda Cermen ve İtalyan-Roman dillerinin unsurlarını da içerir .
Francoprovençal, UNESCO'nun dünyadaki nesli tükenmekte olan diller atlasında ve Avrupa Parlamentosu'nun nesli tükenmekte olan diller raporunda listelenmiştir.
Dilbilimciler, Francoprovençal'i ayrı bir dil olarak tanımlamayı kabul etmeden çok önce, bir bilim adamı onun varlığını öngörmüştü: Jean Racine . Güney'e yaptığı bir gezi sırasında, bir mektupta Dijon sakinlerinin dilini iyi anladığını, Lyon'un dilini anlamakta zorlandığını ve artık Avignon'un dilini anlayamadığını fark eder. Bununla birlikte, Racine, bu konuda teori oluşturamamakla birlikte, kuzeyden güneye giderek, Fransızca (d'oïl), Francoprovençal (Gallo-Romen grubunun iki dili) ve Oksitanca dil alanlarının farklılaşmasını tespit etmişti. ( Oksitanca-roman grubunun dili ).
Fransız-Provençal ifadesinin yaratılması, 1873'te İtalyan dilbilimci Graziadio Isaia Ascoli'den kaynaklanmaktadır :
" Fransızca -Provençal'ı , kendisine özgü birkaç karaktere ek olarak, bir kısmı Fransızca'da (Petrol dillerinin lehçelerinden biri) ortak olan ve diğer bir kısmı Fransızca'da ortak olan diğer karakterleri bir araya getiren bir dil türü olarak adlandırıyorum. Provençal'da ortaktır ve çeşitli unsurların geç bir araya gelmesinden gelmez, aksine diğer ana Roma tiplerini ayırt edenden biraz farklı olan kendi tarihsel bağımsızlığını doğrular. "
- Graziadio Isaia Ascoli
Bu kelime, karışıklığı önlemek ve bu dilin bağımsız karakterini vurgulamak için artık tek bir kelime olarak, tire olmadan yazılmıştır . Ascoli'nin bu satırları yazdığı için "Provence" terimi, yalnızca Provence dilini değil, tüm Oksitanca dilini ifade eder . Gerçekten de, Oksitanca kesin vaftiz adını almadan önce birkaç tane aldı: Limuzin sonra Provençal .
Neuchâtel Üniversitesi'ndeki 1969 Francoprovençale diyalektoloji konferansında önerilen kısa çizginin kaldırılması, temiz ve daha belirgin bir kimlik yaratma arzusunu sözlüksel olarak tercüme eder; ayrıca, dilin, oïl ve oc dillerinden gelen öğelerin basit bir yan yana dizilişiyle sınırlı olduğunu önermekten kaçınmayı amaçlar.
Bu dilin resmi olarak tanınması bu isim altında.
Terim Romand gelen ispatlanmıştır dilbilimcilerin Francoprovenal atanacak neyi belirtmek için XV inci yüzyıl (noter harfler yapmak yetkisi bir belgenin Fribourg 1424 yılında teif [= Alman] ve rommant "); o belgelerin Vaud sık görülür ve Fribourg XVII th ve XVIII inci yüzyıllar. Hala en Cenevre'ye ispatlanmıştır XIX inci yüzyılda, ancak açık lehçelerde için kullanılmaz batı İsviçre .
Terimleri Arpitan ve arpian ortalama dağ ilk için çoban saniye. 1970'lerin başında, Francoprovençal teriminin yarattığı kafa karışıklığını ortadan kaldırma ihtiyacını karşılamak için yeniden ele alındılar . Arpitan'ın özel biçimi , ikinci büyük Gallo-Romance dili olan Oksitanca'nın adına benzediği için seçilmiştir . Kelimenin tam anlamıyla, arpian veya arpitan , bu nedenle “dağcı, çoban” anlamına gelir.
Arpitan , modern lehçe varyantı arp - 'da Hint-Avrupa öncesi kök * alp - 'den oluşur ; Arpitan'da bu kelime, yaygın olarak inanıldığı gibi "yüksek kabartma formu" olan "dağ"ı değil, "sürülerin yönlendirildiği ve yazı geçirdiği dağ otlaklarını" belirtir (bkz. alpin mera ). Bu kök, hem Haute-Provence ( Arpasse , Arpette , Arpillon , vb.) hem de Dauphiné ( Arp , Arpion , Arpisson , Aup , vb.), Savoie ( Arpettaz , Arpeyron , Arpiane , Aulp) gibi birçok yer adında bulunur. , vb.), Valais ( Arpette , Arpache , Arpitetta , vb.) ve Aosta Vadisi'nde ( Arp , Arnouvaz , Arpet , Arpetta , Arpettaz , vb.). Bu kök veya varyantları Lombardiya, İsviçre, Almanya ve Avusturya'da bulunur.
1974'ten 1980'lerin başına kadar, Aosta Vadisi sosyo-kültürel ve politik hareket Harpitanya Hareketi tarafından eşdeğer bir heceli harpitan kullanıldı . Politik olarak solda olan bu hareket, Aosta Vadisi , Savoy , Piyemonte Arpitan vadileri ve batı Valais'i kapsayan, Alpler'in iki yanında yer alan bir Arpitane federasyonunun yaratılması yoluyla "Harpitania'nın ulusal ve toplumsal kurtuluşunu" savunuyor .
2004 yılında Arpitane Kültürel İttifakı'nın (ACA) kurulmasından bu yana, arpitan terimi ( başlangıçta h olmadan) siyasi talepleri olmayan bir dili belirtir. Arpitan terimini tanıtan ACA, resmi web sitesinde, Centre d'études francoprovençales'in direktörü Christiane Dunoyer tarafından onaylanan, bunun “siyasi olarak tarafsız bir dernek” olduğunu açıkça beyan etmektedir: Bu mirasa bilinçli ve resmi bir şekilde sahip çıkan hiçbir kurum veya kişi yoktu. Ancak bunun bilinci değiştirmeye ve belirli fikirlerin ilerlemesini sağlamaya yardımcı olduğu kesindir. Örneğin, kırk yıl önceki Harpitanya ile bugün var olan son derece kültürel bir hareket arasında bir eş anlamlılık vardır. Ağırlıklı olarak yeni teknolojilerle iletişim kuran İsviçre, Savoy, Lyonnais vb. gençleri bir araya getiriyor ve ortak bir kültürel proje yürütüyorlar”.
O zamana kadar Fransızca konuşulan üniversite araştırma yayınlarında çok az kullanılan arpitan , üniversite terminolojisinde francoprovençal ile eşanlamlı olarak kabul edilmektedir . Bir referans sistemi olan SUDOC ( Üniversite Dokümantasyon Sistemi ) onu bu şekilde indeksledi.
Terim, uluslararası araştırmacıların akademik literatüründe ve yerel uzmanların literatüründe kullanılmaya başlar.
Şu anda belirli konuşmacı derneklerinde, özellikle Marc Bron'un başkanlığındaki Savoyard Öğretmenleri Derneği'nde (AES) kullanılıyor ve Fransız-Provençal adının "talihsiz olduğu, çünkü bitmemiş bir iş kokusu bıraktığı için. , oc ve yağ arasında birleşme, oysa ne oc ne de oil. Oksitanya Fransız-İspanyolca, Fransız-İtalyan veya Fransız-Korsikalı desek ne derdik? Belli ki ciddi olmayacaktı. Savoyard için de durum böyle değil." Saint-Étienne , Sciez ve Lozan'da
kurulan Uluslararası Arpitan Federasyonu (ACA), “arpitanı halk meydanlarında görünür kılmak” istiyor. Birleşik bir yazımın (yazım referansı B) ve arpitan kelimesinin kullanımını teşvik eder . O, francoprovençal bileşiminin kafa karıştırıcı olduğunu, dolayısıyla bir azınlık dili olarak (özellikle Fransa'da) resmi olarak tanınma şansını engellediğini düşünüyor. Fribourg Üniversitesi'ndeki
çok dillilik enstitüsünden dilbilimci Claudine Brohy, bu neolojizmin "giderek daha fazla kullanıldığını" belirtiyor.
Bununla birlikte, dilbilimci Médéric Gasquet-Cyrus, arpitan teriminin kullanımının "özellikle internette, görece genç aktivistlerden oluşan çok dar bir çevreyle sınırlı kaldığına" inanırken, James Costa bir makalesinde "buna şaşırdığını" kabul ediyor. Toplanan anketlerde arpitan teriminin bulunmaması, terimin internette francoprovençal terimiyle ciddi bir rekabet içinde olması nedeniyle daha da dikkat çekicidir . Arpitan, esas olarak daha genç ve daha militan ağlarda kullanılıyor gibi görünüyor ” . Bu sonuncu da hakimler terimi Arpitan eder”[...] Arpitan dil miras ve yok olma sürecinde olduğunu, içinde potansiyel bir siyasi boşluk, Arpitania, için. Terimi arpitan Avrupa ulus-devletleri yapımında klasik triptych göre, dil, toprak ve insanlar arasındaki tanımlanmasını kolaylaştırır XVIII inci yüzyılın " .
Natalia Bichurina'ya göre, "İnternette arpitan terimi Franco-Provençal'dan daha popüler görünüyor, derneklerde ise tam tersi olurdu" . Bu farklılığı Arpitan hareketinin iddia ettiği ve patois veya Francoprovençaux hareketlerinin sahip olmadığı militan tarafa bağlıyor.
Bazen Arpitanie olarak da adlandırılan Franco-Provençal bölgesi, aşağıda listelenen bölgeler tarafından kapsayıcı olarak sınırlandırılmıştır.
Eski Rhône-Alpes bölgesinin çoğu : Savoie'nin tamamı (Savoie uygun , Maurienne, Tarentaise, Genevois , Chablais ve Faucigny), Forez ( Loire bölgesi ), Bresse , Dombes , Revermont , Pays from Gex, Bugey , Lyon aglomerasyonu , Nord- Dauphiné ; parçası Franche-Comte ve Saône-et-Loire . Allier'in güneydoğusundaki birkaç belediye, Francoprovençal konuşur.
Dil de Auvergne bahsederken etkiler Bourbonnaise Dağı bölgesi Allier veya " Hilal geri kalanının" Bourbonnaise Dağı .
Allier'in güneydoğusundaki birkaç belediye, Francoprovençal konuşur.
Not: Dauphiné'nin yalnızca kuzey kısmı Franco-Provençal bölgesindedir. Drôme ve Hautes-Alpes bölümleri Oksitancadır (Drome'nin uzak kuzeyi hariç). Isère'nin çoğu Franco-Provençal'dır, ancak güneydeki bazı bölgeler Oksitancadır. Oksitanca ve Francoprovençal arasındaki sınırın son derece kesin bir tanımı, 1964'te Gaston Tuaillon tarafından bir harita ile anlatılmıştır .
Diyalektolog Colette Dondaine'e göre, orijinal olarak (ilk edebi metinlerin ortaya çıkmasından önce), Vosges'in eteklerine kadar mevcut Franche-Comté'nin de Francoprovençal alanının bir parçası olması muhtemeldir.
Aosta Vadisi , hariç Walser belediyelerin ait Gressoney-Saint-Jean , Gressoney-La-Trinité ve Issime içinde, Lys Vadisi .
Aşağıdaki belediyelerde yüksek Piyemonte vadileri :
Hangi belediyesi bir kısmını eklenmesi gerekir Trana mezrasında Grandubbione ve iki enklavlar Puglia nedeniyle konuşmacıları arasında göç etmek XIV inci : yüzyıl Faeto / Fayet ve Celle di San Vito / Celes Sant Vuite .
Not: Piedmont'un daha güneydeki vadileri (Yukarı Susa Vadisi, Val du Cluson, vb.) Oksitanca konuşur .
Tüm Romand bölgesi ( Jura kantonu ve Moutier bölgesi hariç ( 2010'dan beri , petrol lehçelerinin bir parçası olan Bernese Jura , Bern kantonunun idari bölgesine entegre edilmiştir).
Halkı İsviçre Koloni şarap Chabag sırasında bir lehçesi Romand konuştu XIX inci yüzyıl ve başından XX th .
İlkel dil mirası, Arrondine , Arve , Alpes , Truc , Bec gibi toponimi ve hidronimi ile sınırlıdır . Dağ evi
kelimesi ( Jean-Jacques Rousseau tarafından popüler hale getirilmiştir ) ayrıca varsayımsal bir Kelt öncesi (veya Ligurya) kökünden türetilmiştir * cal- "sığınak" anlamına gelir. Frankoprovençal ORB souta'nın (yerel olarak yazıldığından chotta , chota veya cheûta ), aynı zamanda "sığınak" anlamına geldiğini de belirtmek gerekir , popüler Latince * susta'dan ( "aşağıda durmak" anlamına gelen Latince " substare " fiilinden ) gelir.
Sırasında la inanç döneminde , Kelt kavimleri bölgeye yerleşen: Allobroges Isère'de, kuzeyindeki Ceutrons Val d'Isère Salasses içinde Aosta Vadisi , Helvètes ve Séquanes günümüz İsviçre Fransızca konuşulan bölgesi). Kelime ile Etkileri kalıntıları ortak sözlüğü algılanabilir MELEZE ( * melatia ), NAnt ( * Nantu "vadi"), Balme ( * Balma "delik") .
Esas olarak türetildiği Francoprovençal dilinin Latince kökeni , Graziadio Isaia Ascoli tarafından yapılan tanımından gösterilmektedir . Birçok Romanists olarak Walther von Wartburg'a (1946) ve Pierre Bec (1971) Francoprovenal ıraksak lehçeleri d'petrol grubunun ilk dalı olması ve etrafta bu sapma olduğunu tahmin VIII inci ve IX inci yüzyıl. Batının petrol bloğu gelişmeye devam edecek ve francoprovençal belirgin bir muhafazakarlık gösterecekti.
Son araştırmalar, Francoprovençal'ın langue d'oïl'in arkaik bir dalı olmadığını gösteriyor . Diğer Gallo-Roman dilleri kadar eski, bağımsız bir Roman dilidir. Bu dilinin ilk karakteristik gerçekten geç parasal Merovenj kitabelerinde onaylanmış olan VI inci yüzyıl. Onu tanımlamayı mümkün kılan tarihsel fonetiklerin ana özelliklerinin analizi, 469'dan önce (Merovenj fetihlerinden önce) Burgonya krallığının sınırlarına tam olarak karşılık gelir . Bu gerçek, bu sınırlar içindeki orijinal Burgonya kelime hazinesi alanı tarafından da desteklenmektedir. Walther von Wartburg bu konuda ĕ ve ŏ ünlülerinin deformasyonunun, fonetik bir alt tabaka olarak Burgonya dilinin güçlü etkisinin bir izi olduğunu belirtir.
Bölgenin geç Fransız olması, petrol dilleri arasındaki bu ayrımı kısmen açıklamaktadır. Ancak Orta Çağ'dan itibaren bu iki bölge çokça değiş tokuş etmiş ve dilsel olarak birbirlerini etkilemiştir. Ayrıca, modern dil, belirli ortak eylemler için ortaçağ terimlerini kullanmaya devam etmektedir ( vermek için beyâ , paçavra için pâta , uzanmak için s'moussâ , vb. ). Désormaux, Dictionnaire Savoyard'ın önsözünde bu konuda şöyle yazıyor : “ Savoyard patoisinin arkaik karakteri dikkat çekicidir. Bu sadece fonetikte ve morfolojide değil, aynı zamanda uygun Fransızca'da kaybolan bir dizi kelime ve anlam bulduğumuz kelime dağarcığında da görülebilir. […]” . Buna ek olarak, Francoprovençal, langue d'oïl ile bazı ilkel fonetik gelişmeleri paylaşır, ancak en sonuncusu değildir. Öte yandan, belirli özellikler onu Oksitanca ile ilişkilendirir (bkz. Morfoloji bölümü) .
Bu dil, üç büyük komşusu petrol, oc ve “de sì” (İtalyanca) ile aynı düzeyde bir edebiyat geliştiremedi. Siyasi parçalanma ve coğrafi (Fransa, İsviçre, Savoy / Sardunya, Piedmont arasındaki bölünme) yanı terk gibi gibi büyük kent merkezlerinde Lyon , Grenoble veya Cenevre arasında argo 'taşıt kullanım dilinin lehine, Mevcut edebi külliyatın zayıflığını açıklar. İlk yazılı kayıtlar tarih geri XII inci ve XIII inci yüzyıllar
Bununla birlikte, yaygın bir yazılı form tanımlanmamasına rağmen, bir Francoprovençal edebi geleneği var gibi görünüyor:
Gelen XIII inci yüzyılda, biz de bulmak:
O dilde ilk tarihsel yazıları arasında noterler tarafından yazılan metinleri kapsar XIII inci Latince resmi idare tarafından terk edilmek başladı yüzyıl. Corpus Juris Civilis'in ( Justinian Yasası olarak da bilinir ) Grenoble'da konuşulan yerel dile
çevirisini alıntılayabiliriz .
Bölgedeki manastırlarda dini eserler de Francoprovençal lehçesinde tercüme edilmekte veya tasarlanmaktadır. Aziz Bartholomew Efsanesi hayatta lehçesi Lyon, yazılı bu eserlerin biridir XIII inci yüzyıl. Carthusian Tarikatı'nın bir rahibesi olan Marguerite d'Oingt (c. 1240-1310], aynı lehçede özellikle dikkate değer iki uzun metin yazdı. The Life of Saint Béatrice d'Ornacieux'un orijinal metninden bir alıntı :
" Coli diz vicayros o ay o coventavet fayre yaşadığı sürece, dongiers ve travayl'den ayrılan ve ayrılan bu alyet, istediği ve istediği için lo lua d'Emuet li volissant layssyer tutan o eski kirpik. Valenci o volit komutanı piskoposları. Totes veys yses com Deus o aveyt ordonat oy se fit »
- § 112
Gelen XIII inci ve XIV inci yüzyıllarda, biz birkaç metinleri kaldı bir literatürün Francoprovenal başlangıcını görünür. Frankoprovençal, aynı zamanda petrol ve oc do dilleri olarak kendini göstermek için siyasi ve finansal destekten yoksundur. Francoprovençal şairlerin, langue d'oïl veya oc'nin lordlarının mahkemeleriyle karşılaştırılabilir bir mahkemesi yoktur, bu nedenle, francoprovençal şairlerin o zamanlar francoprovençal alanın dışında bir dinleyici ve destek araması gerçeği bundan kaynaklanmaktadır.) .
In XIV inci yüzyıl, İsviçre kenti Fribourg olduğunu patois Fribourg bir biçimde onun "ulusal dil" Modern araştırma aramaların o scripta para-francoprovençale . Belediye Meclisi toplantı tutanakları, noterlerin işlemleri vb. bu dilde yazılmıştır:
“ Madde hont ordoney li advoye, li conced ve li ijc, bu da Fribor soyt li nemre ve bir bekar ve ij için kontrol edilir. çocuklar aygue ve meiz taşımak için hangi hangi por chasque coppa de farina .iiij. d. her şey için ve chascon, forna doyt'un vij içerdiğini öğrenmek için farina einsy'sini geri çekiyor. polisler, li que forna amonte ij. s. iiij. d. bir vij. un parçaları. "
- (Friborg 1370, bkz. Aebischer 1950, s. 115)
Gönderen XVI inci yüzyıla, birçok şarkı transkript, şiirler, fragmanları olmuştur. Savoyard Sözlük ait A. Constantin ve J. Désormaux (Bibliyografya'ya bakınız) söz:
Başında XVII inci yüzyılın birçok metinler Francoprovenal reformcular arasındaki dini çatışmanın vesilesiyle ortaya Kalvinistleri tarafından desteklenen ve Katoliklerin Savoy Dükalığı .
En iyi bilinenleri arasında, 1603'te bilinmeyen bir yazar tarafından yazılan Cé queè lainô ( Yukarıdaki O ) vardır. Bu uzun anlatı şiiri , güçlü vatansever duygular uyandıran Savoy ordusu tarafından Cenevre şehrini fethetmek için başarısız bir girişim olan Escalade'yi çağrıştırıyor . Bu şiir daha sonra Cenevre Cumhuriyeti'nin marşı oldu . İşte Fransızca çevirileriyle birlikte Cenevre lehçesindeki ilk üç kıta :
Orijinal komut dosyasına sahip sürüm |
Modern francoprovençal versiyonu |
Fransızca versiyonu |
Cé queè lainô, Savaşın Efendisi, |
Ev sahibi Cel, batâlyelerin Metresi Canâlyeleri eken |
Yukarıda olan, Savaşların Efendisi
, Alçaklara |
Ben dessanbro |
Onlar vegnus lo doze de décembro |
Aralık ayının on ikisinde geldiler, |
Pe onna nai que le |
Her na nuet o nêre rüya Değişecekler |
En karanlık bir gecede |
Pek çok yazar tiyatro için hicivli , ahlaki , şiirsel, komik metinler ve metinler yazmıştır , bu da dönemin Fransız-Provensal dilinin büyük canlılığını açıkça göstermektedir :
Sahibiz :
Sahibiz :
In Valle d'Aosta Edebiyatı , elimizdeki Jean-Baptiste Cerlogne (1826-1910), başrahip biz kültürel kimliğini terfi olmanın hak tanımak kime Aosta Vadisi ve lehçesi diğerleri arasında (şiirleriyle aracılığıyla L'infan prodeggo , 1855) ve erken dönem bilimsel çalışmalarıyla. Adını taşıyan yıllık bir etkinlik olan Cerlogne Yarışması, 1963'ten beri binlerce İtalyan öğrenciyi bölgenin dilini, edebiyatını ve mirasını koruma ihtiyacına karşı duyarlı hale getirmeyi mümkün kılmıştır .
Şiir ayıkla La pastorala tarafından Jean-Baptiste Cerlogne Aosta Vadisi içinde, en ünlü Noel şarkısı :
De nët euna leumiére / De nuet una lumiére / Gece boyunca bir ışık;
Ben berdzè ortaya çıktı / Ès bèrgiers at pariu / Çobanlara göründü
Andze şarabı onlarınki / Bir melek vegnit lor dere / Bir melek geldi onlara dedi ki:
Lo Sauveur doğar / Lo Sôvor doğar / Kurtarıcı doğar.
Bir pouro baou onun sarayıdır / Fakir bir ahır onun sarayıdır,
Ve traverde oturdu pei de fen / Ve karşısında yedi saman
Yumuşak yastıklı minder / Sert şilteyi yapın
Evrenin De ci gran Rei'si / Evrenin bu büyük Kralının;
Ve kışın sertliğinde / Ve kışın sertliğinde
De dò trei lindzo est tailver / İki veya üç çarşafla örtülür.
Savoyard'ın büyük şairi Amélie Gex (1835, La Chapelle-Blanche (Savoie) –1883, Chambéry ), hem ana dilinde hem de Fransızca yazdı. Dili konusunda tutkulu bir avukattı.
Çalışmalarının temaları arasında eser, lirik temalar, aşk, sevilen birinin trajik kaybı, doğa, zamanın geçişi, din ve siyaset yer alır. Birçoğu, edebi katkılarının bu dilde en önemli olduğunu düşünüyor. Eserleri arasında: Reclans de Savoie (Les Echos de Savoie, 1879), Pierre d'Emo'dan Lo Cent Ditons (Les Cent ditons de Pierre du bon sens, 1879), Fables (1898) ve Contio de la Bova ( The Kararlı Masallar, -tarih? - ). Fransızca yazılarından bazıları basılmak üzere .
Sonunda XIX inci yüzyılın francoprovençaux lehçeleri kaybolmaya başlarlar. Bunun başlıca nedenleri, Fransızcanın her alanda yayılması ve taşralıların kent merkezlerine göç etmesidir.
Bu zamanda, kültürel ve bölgesel bilgin topluluklar , anadili konuşanlardan toplanan masalları , atasözleri ve efsaneleri toplamaya başladı .
Bu transkripsiyon günümüzde de devam etmektedir. Çok sayıda eser yayınlandı. Bunlar arasında , Le renâ à Dâvid Ronnet'in (David Ronnet tarafından yazılan The Fox) Neuchâtelois lehçesinden bir alıntı , Le Patois Neuchâtelois , Favre, 1894, s. 196):
" Aë-vo jamai ohyi, Bouidry'de Dâvid Ronnet tioua de s'n otau'nun renâ hikayesini anlattı mı?" Vo cané la craëre, è la pura veurtâ.
Dâvid Ronnet etaë en 'écofi, one pou couédet, that anmâve grô lé dzeneuillè; el é d-avaë mé d'èna dozân-na, tsantâve de viadze in miné, mâ adé in levaye du solet olduğunu itiraf etti. Quaë metanet geçiriyor! ben z-arkadaşım! E, otau'ya, lo vesenau'ya uyanır; nion ne povaë restâ u llie, Dâvid'deki poui boetàve in rélâ olduğunda. Poui étaë s'n orgoû sensin.
Büyükanne, büyükbaba, sulta por'unun üzerine oturdu kalbini ve teri the l'nieu, ecofi lévâve dzeneuilli por bouèta feur sé dzeneuillé ve néveau'nun vaër horn'unun thicerini. E tsampâve à sé bêté de gran-nè, queurtse'den, pan goma dè'den lassé'den, cartofiè costè'den & amouésâve'den vaër medzi'ye, roba the stake be bocon'a, hisse tarafından hızla yoldan saptı s'épyi dzaifre. "
David Ronnet'in Boudry'deki evinde öldürdüğü tilkinin hikayesini hiç duydunuz mu? Buna inanabilirsiniz; gerçek gerçek budur.
David Ronnet, tavukları çok seven, oldukça çalışkan bir kunduracıydı; bir düzineden fazla vardı, bir horozu bazen gece yarısı ötüyordu, ama her zaman güneş doğarken. Ne kargaşa arkadaşlar! Bütün evi, bütün mahalleyi uyandırdı; David'in horozu ağlamaya başlayınca kimse yatakta kalamazdı. Bu horoz onun gururuydu.
Sabah erkenden, derisini dövmek ve tabanlarını * çekmek için koltuğuna oturmadan önce, kunduracı tavuklarını dışarı çıkarmak ve verandada koşmalarını izlemek için kümes kapısını kaldırdı. Hayvanlarına tahıllar, yulaflar, süte batırılmış ekmekler, fırında patatesler fırlattı ve midelerini daha hızlı doldurmak için onları yemelerini, * çalmalarını * acele etmelerini * izleyerek kendini eğlendirdi. "
Konuşma ile sınırlı olsa da, Francoprovenal başına kadar nispeten iyi atlattı XX inci kırsal topluluklarda, onun parçalanma rağmen, yüzyılın. Alp vadilerinin göreceli izolasyonu ve sanayi devrimi öncesi düşük göç dengesi bu bakımı açıklamaktadır.
In XX inci yüzyıl, lehçenin kullanımlarına en ünlü yazarlar :
Antoine de Saint-Exupéry çevrilmiştir: Küçük Prens haline gelmiştir Lo Petsou Prens (tarafından tercüme Raymond Vautherin , ( Gressan . Wesak Éditions, 2000) Burada yer masalı ikinci kısmının birinci çizgilerdir Aosta Vadisi lehçesi :
" Bu, chouë s-an, dz'ëro restà arrëto pe lo deser di Sahara. Quaque tsousa uçağımın motorunda karşılanacak. Ve dz'ayò'nun ne mecanichen, ne de passadzë, dze apprestavo'nun baştan çıkarıcı, solet, euna reparachon defecila'yı itiraf etmediğini söyledi. Via o de mor'un çağı pe mè euna arayışı. Bir gün önce.
Sabla'nın üzerindeki ilk nët dze me si donque indrumi, bir bocon terra abitàye'den yüz elli on iki kilometre ötede bir ayak bileği taşı vouet'e sahiptir. Okyanusun euna plata-fourma i menteni üzerindeki bir nofragà'dan izole edilmiş Dz'ëro well pi. Donque, en büyük sürprizi hayal ediyor, her şeyi merak ediyor. ben:
- Pe plèisi… féi-mè lo tseque maouton çizimi! "
In 2000 , Éditions des Pnottas Savoyard lehçesinde ilk çizgi roman yayımlandı, Le rebloshon que tyouè! (Le Reblochon qui tue !) , Fanfoué des Pnottas serisinde , Félix Meynet tarafından çizildi ve Pascal Roman tarafından yazılmıştır.
İki çizgi roman gelen Tenten'in Maceraları da Francoprovençal çevrildi : Lé Pèguelyon de la Castafiore ( Les Bijoux de la Castafiore olarak) Bressan lehçesi , L'Afére Pecârd Francoprovençal ORB * daki ve L'Afére Tournesol içinde Gruérien lehçesi . Başlangıçta tarafından yazılmış ve resimli Bu üç kitap, Hergé (Georges Remi), yayımlandı 2006 ve 2007 için CASTERMAN .
Koyu mavi: resmi tanıma
Orta mavi: dilin geleneksel alanı
Açık mavi: geçiş bölgesi.
2016 yılında Savoie'de kurulan iki dilli Fransız-Savoyard patois işareti.
İki Dilli yol işareti de (Fransız-Aosta Vadisi patois) Introd .
Pers-Jussy, Haute-Savoie, 2015'te Fransızca ve Savoyard'da yığılma giriş işaretleri.
Fransızca'da iki dilli işaret ve Introd'da (Aosta Vadisi) Aosta Vadisi patois , 2018.
Francoprovençal, Fransa'nın diğer bölgesel dilleri gibi uzun zamandır sosyal olarak itibarsızlaştı . Kamu otoriteleri tarafından uzun süredir ihmal edilen veya ona karşı mücadele edilen, tarihi boyunca çok nadiren resmi bir karaktere sahip olan Francoprovençal tehdit altındadır, ancak şimdi özellikle dernek federasyonları tarafından taşınan hafif bir ilgi canlanması yaşamaktadır.
Fransa, Savoy'daki çeşitli kolej ve liselerde öğretilmesine rağmen bölgesel bir dil olarak varlığını kabul etmemektedir .
Aosta Vadisi'nde devam etmesi siyasi ve tarihi nedenlerle açıklanabilir. Vadi kadar uygulanan vardır XIX inci Savoy olduğu gibi CL veya İsviçre'de - Francoprovenal yazma ve Fransız dil eğitiminde geçirilen edildi yüzyıl diglossic bir rejim. Ancak Fransız-Provençal bölgesinin diğer bölgelerinde olanların aksine, Fransızlar üstünlüğü ele geçiremedi çünkü İtalyan Devleti 1861'deki birleşmesinden faşist dönemde bir şiddet paroksizmiyle ortadan kaldırmaya bağlandı. . Bu amaçla, yerlileri (özellikle Paris , Lyon ve Cenevre'ye ) göç etmeye zorlayarak İtalyanların kitlesel göçünü teşvik etti .
Öte yandan, "patois"in ( Valdôtain'lerin kendileri tarafından böyle adlandırılır) sözlü olarak kullanılması, ekonomik yaşamda, eğitimde ve resmi işlemlerde İtalyanların zorunlu kıldığı uygulamaları gölgede bırakmadığı için kırsal alanlarda tolere edilmiştir. Bu, Fransızlardan rekabet eksikliği nedeniyle hayatta kalmasını sağladı. In Aosta , Valdotain bir ana dil olarak konuşulmaktadır ederken tarafına, bölgesel başkent çevresindeki belediyelerden, bölgenin geri kalanında da, bütün nesiller kombine, kurumsal ve entelektüel alanda yaşlı yoluyla konuşulan, veya vadiler.
Bugün bu deyim, özerk bölgenin iki resmi dilinin (Fransızca ve İtalyanca) yanı sıra bir azınlık dili statüsü aracılığıyla resmi düzeyde belirli bir kimlik iddiasına ve tanınmaya katılmaktadır .
1985 yılında, Halk Eğitimi Bölge Müdürlüğü Kültür Hizmetleri çerçevesinde bölgesel bir kanunla, halihazırda uygulanmakta olan eylemlere eklenen Etnoloji ve Dilbilim Bölge Ofisi (BREL) oluşturuldu. iki dernek tarafından yapım aşamasında: Merkezi d'études francoprovençales René Willien içinde Saint-Nicolas (Abbot köy Jean-Baptiste Cerlogne doğdu , patois Valle d'Aosta şiir kurucusu) ve AVAS (Association valdôtaine des arşivleri ses) kimin ve devralan ilişkilerini düzenleyen bir anlaşma sayesinde de işbirliğine devam etmektedir.
1995 yılında Halk Patois Okulu (EPP) kuruldu. Yetişkinler ve çocuklar için sınıflar düzenlemektedir. Patois dersler aşağıdaki Vadisi ilkokullarda, özellikle tanıtılmıştır Dichonnéro di petsou patoésan yöntemle tarafından Raymond Vautherin .
BREL tarafından geçtiğimiz on yıllar boyunca yürütülen çalışmalar , patois "yuva" anlamına gelen ve aynı zamanda bir zamanlar Noel'den önce tüm yıl boyunca pişirilen ekmeği belirten bir kelime olan Gnalèi'nin yaratılmasına yol açmıştır . Bu, toplanan tüm verileri barındıran ve özellikle telaffuz için sesli destekli üç dilli bir sözlük ve Aosta Vadisi'nin farklı bölgesel varyasyonlarında ses kaydıyla okunan metinlerin bir koleksiyonunu sunan, tamamen üç dilli bir web sitesidir (Fransızca-patois-İtalyanca). .
Son olarak, bölgede iki dilsel enklavlarının olduğu unutulmamalıdır Puglia İtalya'nın güney ucundaki: Celle di San Vito ve Faeto , nerede bir eski göç çoğunlukla yaşlı bin kişi, yaklaşık XVI inci yüzyıl konuşmak Francoprovenal .
Birkaç köylerde Valais ( Savièse , Nendaz , vb ) ve Gruyère'den , Francoprovençal kalır argo dili 60 yaş ve üstü kişiler için günlük ifadesinin. Çocukların hala bir aile olarak Evolénard lehçesini öğrendiği Val d'Hérens'teki küçük bir köy olan Évolène'de daha da önemlidir . Herkes tarafından konuşulmuyorsa, tüm nesiller birleştiğinde, sakinlerin çoğunluğu tarafından anlaşılır.
Francoprovençal üzerinde çalışan ve çoğu zaman birçok konuda yetkili olan belirli sayıda enstitü vardır:
In Aosta Vadisi , ana tiyatro şirketi Lo Charaban girişimiyle 1958 yılında kurulan René Willien . Aosta'daki Giacosa tiyatrosunda bir hafta boyunca tekrarlanan benzersiz bir gösteri sahneliyor, düzenli olarak oynayan aktörler tükendi .
Lehçedeki diğer önemli teatral olay Printemps tiyatrosudur . Bölgesel bölge genelinde temsiller sağlar. Çoğunlukla gençlerden oluşan tüm yerel şirketleri bir araya getiriyor .
Her iki durumda da profesyonel olmayan aktörlerdir.
İsviçre'deGruyère, Veveyse ve Sarine ilçelerinde her yıl Fribourg lehçesinde oyunlar oynanmaktadır . Yazarlara bağlı olarak az ya da çok geleneksel şarkılar ve sahneler sunan, bölgeden bir seyirci ve oyuncuları ortak bir dil etrafında bir araya getiriyorlar. Genellikle birkaç karakter içeren aksiyon, çoğu zaman tanıdık mekanlarda gerçekleşir. Amatör oyuncular, grubun diğer üyeleri sayesinde patois ya da doğru telaffuz etmeyi öğreniyor. Nadir bulunan güncel yazarlara gelince, yeni eserler ortaya koyarak tiyatro repertuarının patois içinde yenilenmesini sağlıyorlar .
İlk patois parçaları 1920 civarında Cyprien Ruffieux, Fernand Ruffieux, Joseph Yerly, Pierre Quartenoud, Abbé François-Xavier Brodard ve Francis Brodard tarafından bestelendi. Bunlar “Köyde Romeo ve Juliet gibi dramalar” (A.-M. Yerly), dağ evinde sahneler ve ardından Abbé Bovet'in ezgileriyle sahnelenen efsaneler veya “müzikaller”di. Patoisant dernekleri henüz mevcut olmadığından (1956 ve 1984 yılları arasında kurulmuşlar), gençlik, Kostüm ve Gümrük ve Şan ve Müzik dernekleri gösterileri düzenledi. 1936'dan itibaren Sâles, Mézières, Le Crêt ve Treyvaux'dan gelen topluluklar patois tiyatrosuna büyük katkıda bulundular. Tsêrdziniolè Treyvaux geleneğine sürekliliğini sağlamıştır (ondan devraldı Société de Chant et Musique 1959 yılında son kez oynadığı) her üç ya da dört yıl ortalama bir parça çalarak. Tarz gelişir: dramalardan sonra bu grup kendi parçalarını yaratır. 1985'te, Nicolas Kolly'nin Oscar Moret'un müziğine yaptığı ilk popüler patois operası Le Chèkrè dou tsandèlê , sekiz kapalı gişe performans için orada gerçekleştirildi .
Kantonda hala çok canlı olan patois'teki tiyatro, ne halktan ne de yeni nesilden yoksundur. Geleneğe, köyün “tarihi” bölümlerine, komedi ve fars çevirilerine ve özgün kreasyonlara saygı duyarak temaların evrimi (dağ evinde, dağda, arazide, ailede yaşam), kültürel alana ait bu popüler sanatın başarısının garantisidir. miras fribourgeois .
Patoisanlar, temsilciliklerin organizasyonundan ve kurulmasından sorumlu olan, her bölge için bir tane olacak şekilde dostça gruplar halinde gruplandırılmıştır. Dernekler, Société cantonale des patoisants fribourgeois tarafından denetlenmektedir. İkincisi, koordinasyon ve tanıtım rolü oynar, ancak etkinliklerin organizasyonu ile ilgilenmez .
kantonda mevcut tiyatro grupları şunlardır:
Aliance culturèla arpitanna derneği tarafından 2007 yılında Savoy'da oluşturulan , tüm dil alanını kapsayan ilk Fransız-Provençal radyo istasyonu olan Radiô Arpitania'nın yayını, 2012'de İsviçre'nin Prilly kentindeki stüdyosundan internette yeniden başladı . Bu, sesli materyal göndererek çalışır - şarkılar, okuma metinleri, röportajlar, raporlar vb. - Arpitania'nın her yerinden (İsviçre, Fransa ve İtalya) konuşmacılar tarafından gönderildi. Ayrıca, farklı Franco-Provençal bölgelerinin mevcut podcast'lerini (podcast'ler, podcast'ler) sunar: RCF des pays de l'Ain'de (dönüşümlü olarak Bressan ve Esperanto), RCF'de "Diller gevşetildi" Haute -Savoie, Intré Nò, İsviçre'de Radio Fribourg'da.
1956 (yana patoisants ait Romandy gün içinde Bulle ), İsviçre, Fransa ve İtalya'nın Fransızca konuşulan bölgelerde sırayla birlikte üç ülkenin hoparlörleri getiren uluslararası bir kutlama organize. Bu toplantı, Fransa, İsviçre ve İtalya'dan konuşmacıların konferanslar, tartışmalar, konserler ve geleneksel danslar etrafında bir araya gelmeleri için bir fırsattır .
2018 yılında, Francoprovençal yaşayan bir dil olmaya devam ediyor ve sadece Aosta Vadisi'nde günlük yaşamın çeşitli alanlarında ve ayrıca genç nesiller arasında ana dil olarak konuşuluyor .
Fransa'da, bu dilin yayılmasını destekleyen esas olarak çağrışımsal faaliyetlerdir. Ancak, 2009 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Francoprovençal'ın günlük kullanımı Rhône- Alpes'teki kırsal alanlarda yaşayanların %2'siydi ve kentsel alanlarda ihmal edilebilir düzeydeydi.
2015 yılında iki topluluk, Rhône-Alpes bölgesi ve Aosta Vadisi özerk bölgesi , Francoprovençal'i tüm bileşenlerinde, yani eğitim, öğretim, dilin, medyanın ve kültürün kamusal görünürlüğünün korunması, teşvik edilmesi ve teşvik edilmesi için bir işbirliği sözleşmesi imzaladı. endüstriler, sahne sanatları, dil araçları ve somut ve somut olmayan kültürel miras. Birkaç İsviçre topluluğu da ilgilerini dile getirdi.
Karakteristik özellikler :
Aşağıdaki tablo, Fransızca konuşulan kelimeleri Latince'den başlayarak farklı Romantik dillerdeki karşılıklarıyla karşılaştırmaktadır.
Özellikle Latince "p"nin "v"ye, "c" ve "g"nin "y"ye evrimini ve "t" ve "d"nin ortadan kaybolmasını görüyoruz. Karşılaştırmada Fransızca ile diğer Roman dillerinden daha fazla benzerlik vardır :
Latince | Fransız-provençal | Fransızca | Katalanca | Oksitanca (Provence) | Oksitanca (vivaro-alp) | Piedmontça | İtalyan |
---|---|---|---|---|---|---|---|
klaviler | klaf | anahtar (anahtar) | clau | clau | clau geçti | ciav | chiave |
kantar | chantar | şarkı söyle | kantar | kantar | kantar | sıkışmış | kantar |
cambiare | değişiklik | değiştirmek | canviar | cambiar | şampanya | cambie | cambiare |
fabrikasyon | favori | dövme, fabrika | farga | fabrega | farja, faurya | fabrica (İtalyanca'dan) | fabbrica , forgia , fucina |
manducare | mengier | yemek | menjar | manjar | manjar | mangi | mangiare (Eski Fransızcadan gelir) |
kapra | chievra, cabra | keçi | kabare | kabare | cabra, bica | yengeç | kapra |
dil | lengoua | dil | llengua | lenga | lenga | lenga | dil |
gece, gece | nuet | gece | sirke | nuech | nuech | nötr | not |
sapo, saponis | sabun | sabun | sabo | sabon | sabon | sabun | sapone |
sudare | suar | ter | suar | susar | susar, susar | sudé ( yapay elmas lehçesi ) | sudare |
özgeçmiş | üzerinden | hayat | vida | vida | özgeçmiş | Vita (eski ile ) | özgeçmiş |
pacare | ödemek | ödemek | pagar | pagar | çift, pagar | paghé | pagare |
plato | yer | Meydan | yerleştirilmiş | yerleştirilmiş | yerleştirilmiş | kuru fasulye | meydan |
ecclesia | İngilizce | kilise | esglesia | gleisa, gleia | gleisa | gesia veya cesa | chiesa |
caseus ( formaticus ) | toma, fromâjo | tomme peynir | biçim | fromatge | fromatge, fromatgi | formagg veya toma veya formaj | formaggio |
Francoprovençal ondalık sistemi kullanır . Bu 70 , 80 ve 90 ( 70 sèptanta / sɛˈtɑ̃tɑ / , 80 Eightanta / vwiˈtɑ̃tɑ / , 90 nonanta / noˈnɑ̃tɑ / ) için bölgesel Fransızcada bulunur . Bununla birlikte, Batı ağızları kullanımı yirminci ( taban 20 için) 80 , Quatro-vengts / katrovɛ / , "120" ( siéx-vengts ) yine yüzde-vengt .
Zamanla, francoprovençal'ı yazmak için birkaç yazım kullanıldı. Yazım şeffaflıklarına göre iki gruba ayrılabilirler :
İlk olarak, düşük Latince'ye ve ardından bölgedeki baskın entelektüel faaliyet dili olan Fransızca'ya dayanan etimolojik yazımlar ortaya çıktı. Ardından, diyalektologların araştırmaları bağlamında, kişinin konuşmasını sadık bir şekilde yeniden üretmeyi amaçlayan şeffaf yazımlar ortaya çıktı. Benzer şekilde, 1970'lerde bölgesel kimliğin yeniden onaylanmasının bir parçası olarak, Henriet'nin Fransızcadan daha belirgin bir kopuşu hedefleyen şeffaf yazısı ortaya çıktı .
"Graphie de Conflans", 1981'de "Conflans grubu" tarafından oluşturulan Francoprovençal'in (çoğunlukla Savoyard) bir ortografik sistemidir. Tanınmış bir Savoyard ve patois tarihçisi Marius Hudry'nin ve diyalektolog Gaston Tuaillon'un girişimiyle kurulan ve Savoy'un dört bir yanından gelen patoiserlerden oluşan bu grup, amacı Savoyard'ın oldukça basit bir yazılı biçim benimsemesini sağlamak olan çok sayıda toplantıda bir araya geldi. herkes tarafından tanınan, Savoyard dilinin büyük sıkıntılı durumu göz önüne alındığında çok karmaşık olmayı göze alamayan bir biçim; Yarı fonetik bir ortografik sistem bu şekilde doğdu, sadece alfabenin telaffuzunu Fransızca'dan değil, yazımdan korudu. Üç yıllık sayısız diyalektik araştırmaların, kayıt koleksiyonlarının ve sözlüklerin oluşturulmasının sonunda, bu yazımın ilk tamamlanmış formu 1983'te Cahiers du vieux Conflans'ta yayınlandı .
API | fransızca örnekler | Conflans'ın grafik tasarımı | Savoyard örnekleri | |
---|---|---|---|---|
Nazalize olmayan ünlüler (farklı yazıldığından) | [ ø ] | istiyor | vardı | la ryeûte (yokuş) |
[ œ ] | korku | nerede | tòteùra (daha sonra) | |
[ o ] | yüksek | oh | shotan / tsôtan / stôtan (yaz) | |
[ ɔ ] | kat | ò (aksan gerekli değildir) | mòshyu / mòstyu (mendil) | |
[ ɑ ] | Hamur | de | apréstâ (hazırlamak) | |
[ ä ] | Paris | à (aksan gerekli değildir) | pata (bez, sünger) | |
Yarı ünlüler (farklı yazıldığından) | [ j ] | şişe, ödeme, iyot | y | yô (yüksek), frozyé (geliştirmek için) |
[ w ] | evet, louis | veya | Biz nou i re (bir ceviz ağacı) | |
Nazalize ünlüler (farklı yazıldığından) | [ ã ] | yavaş | yıl | l'àvan (hasır) |
[ õ ] | uzun | Biz | nyonsan (hiçbir yerde) | |
[ ɛ̃ ] | Ayn | içinde | shin / tsin / stin üzerinde (bir köpek) | |
Ünsüzler (farklı yazıldığından) | [ s ] | yüz, kırılma | s ( p iki sesli arasında) | mossâr ( çimleriyle birlikte toprak parçası) |
[ z ] | vazo | z | klyôzatâ '(göz kırpmak, göz kırpmak) | |
[ k ] | kask arayışı | k | koston (boyun), lou kakatin (tuvalet) | |
[ g e ] , [ g ben ] , [ g œ ] | izlemek, Guillaume, dilenci | ford, ökse otu, gueu | r'guétâ (izlemek için), guilye (tereyağı parçası) | |
[ ɲ ] | Dağ | ny | nyole (bulut) | |
[ ʎ ] | Saman | ly | pelye (saç) | |
[ j ] (damak ünsüzleri) | sepet | y | ||
[ ʒ ] | Sarı | j | jarzë (yün örgü), jambri (acı çekmek) |
Conflans'ın Grafik tasarım alanındaki bazı çalışmalarının listesi:
Joseph Henriet , La lingua arpitana adlı çalışmasında (Francoprovençal'de: Joze Harrieta ), bir Francoprovençal koinè oluşturmak için diyalektik üstü bir yazım önerir . Her harfin bir telaffuzu vardır. Kesin telaffuz bölgeler arasında farklılık gösterebilir ( dilbilimdeki aksanlar ). Genel telaffuz tabloda gösterilmiştir ve varyasyonlar altta belirtilmiştir. Parantez içindeki harfler, bağlam gerektirdiğinde belirli bir yerel telaffuzu belirtmek için kullanılır.
|
|
Telaffuzla ilgili notlar:
Referans Yazım B (ORB) Francoprovençal ve patois yazım birleştirme dilbilimci Dominique Stich önerdiği supradialectal yazım için bir öneridir. Bu, 1998'de Parlons francoprovençal (éd. L'Harmattan) adlı çalışmada önerilen A referans yazımının iyileştirilmesidir .
Bu yazım, Fransızca ve Oksitanca olan diğer iki Romance dilinin referans yazımları modelinde homonimleri ayırt etmeye izin veren "sessiz" harfler (etimolojik veya sözde etimolojik, telaffuz edilmez) kullanır.
Bu sessiz harfler aynı zamanda okuyucuya tonik vurgunun son heceye gelip gelmediğini de gösterir.
ROB tarafından sadece kelimeler -a , -o , -e , -os , -es ve sözel nihai mü (Fransızca -ent ) (sondan bir önceki hece üzerinde aksanlı) paroxytones bulunmaktadır.
Uluslararası Arpitan ACA Federasyonu'na göre: “'Supradialectal telaffuz' diye bir şey yoktur, ORB, dili sözlü formlarında standartlaştırmak için kullanılmaz. ORB, yalnızca yazılı metinleri, yazıldığı konuşmacılar topluluğundan daha geniş bir kitleye yayabilmeye hizmet eder ”.
Fransa | İsviçre | İtalya | Geçiş lehçeleri (Fransa) |
Yazım, yazarlara göre farklılık gösterir. Martin (2005), Bressan ve Savoyard arasındaki örneği verir. Fransız ve Vaud arasında Duboux (2006).
Fransızca | Fransız-provençal | Savoyard | Bressan | Valdostain | vodyo |
---|---|---|---|---|---|
Merhaba ! | Bonjörn! | Bonzheu (r)! | / bɔ̃ˈʒø / | Bondzor! | Bondzo! |
İyi geceler ! | Bona nuet! | Bouna doğdu! | / bunɑˈnɑ / | Baanet! | Bouna doğdu! |
Güle güle ! | Rüya görmek, hayal etmek! | A'rvi / A'rvè! | /a.rɛvɑ/ | Güle güle ! | Güle güle! |
Evet | Evet | Oua, Ouè | / ˈWɛ / | Evet | Oï, Oyî, Vâ, Ouâi, Voué, Vaî |
Hayır | Hayır | Na, Nan | / ˈNɔ̃ / | Yok | Yok |
belki | Pôt-etre / T-èpêr | P'teter, Debin (val d'arly) | / pɛtetrə / | maga | pao-t-ître |
Lütfen | senin plét'in | So'plé / Chô'plé, Ch'vô plé | / sevoˈplɛ / | Pe plési | katlanmışsın |
Teşekkür ederim ! | Marci'yi bağışla! | Mârchi geldi, Granmacî! | / grɑ̃marˈsi / | gramasi | Harika topuz! |
Bir adam | bir homo | Biz omou, biz omo | / içinde ˈumu / | Eun ommo | homoseksüeliz |
Bir kadın | Una fena | Na fena, na fumala | / nɑ ˈfɛnɑ / | Euna rezene | onna fenna |
Saat | Lo relojo | / Lo r'lozhe | / lo rɛlodʒu / | Lo relojo | Lo reodzo |
saatler | Los relojos | Lou / lo r'lozhe | / rɛlodʒu oku / | Lé yer değiştirir | relodze |
Gül | la rousa | reuza | / lɑ ˈruzɑ / | gül | Rousa |
güller | güller | Le reuza | / lɛ ˈruze / | Pembe | le rouse |
O yer. | Yalan söyler | Â mdyè, Â mëzye | / o ˈmɛ̃ʒɛ / | y meudje | sen medze |
O şarkı söylüyor. | El / Lyé şarkı söylüyor | Lise sh / st / tsante | / ɛl ʃɑ̃tɛ / | Llie tsante | ye tsante |
Yağmur yağıyor. Yağmur yağıyor. | O pllôt / plluvigne | çok | y plout | ye plyâo | |
Yağmur yağıyor. | O brolyas. | / u burnjasə / | |||
Saat kaç ? | Quint 'hora est? | Kint'aoura y'é? / Kint '(y) eura y'é | Yaz ne olacak? | Quint'hâora l'è-te? | |
Saat kaç ? | Quâl 'hora olduğunu? | / tjel ˈoʒɑ ˈjə / | |||
Saat altı buçuk. | El est siéx hores et demi | É ché z'aoura é d'myé | ben yarımdım | è sî z'hâore ve yarısı. | |
Saat altı buçuk. | El est siéx hores demi | / ˈƐjɛ siʒ ˈoʒə dɛˈmi / | |||
Adın ne ? | niom kıçlarınız nelerdir? | Kint vo-z'é yok mu? | Quen non avede-vo? | ||
Adın ne ? | İtirazlarınız nasıl? | / kɛmˈe kɛ ˈvu vu apaˈlo / | Quemeint vo aradı mı? | ||
Seni gördüğüme sevindim. | Ben senin dileklerini biliyordum | D'si / Si fran kontê d'vo vè. | Dze sesin çok iyi içeriyor. | Sana söylemiştim. | |
Seni gördüğüme sevindim. | dileklerinle mutluyum | / ʒɛ si kɔ̃tɛ də vu vɑ / | |||
Patois biliyor musun? | Prègiéds-vos patouès? | Prezyé-vo patyué? | Predzade-vo patoué? | Patois konuştun mu? | |
Patois biliyor musun? | Côsâds-vos patouès? | D'vezâ-vo patyué? | / koˈʒo vu patuˈɑ / | Devesâ-vo patouè? |
Francoprovençale dili alanındaki yer adlarının neredeyse tamamı bu dilden kaynaklanmaktadır. Francoprovençal hiçbir zaman resmi bir dil olmadığı için (birkaç geçici istisna dışında), bu yer adları Fransızca bir biçimde yazılmıştır. Böylece, Cenevre kenti belirlemek için, Fransız adı Francoprovenal modern romanizasyonlarda şeklini kabul Cenevre [ ð ə n ɛ v sahiptir ] ve Fransız bir şekilde, adını vazgeçti Genvres .
Resmi toponimide, Francoprovençal'in hayatta kalmasının ana kaynağı belirli sayıda karakteristik ekte bulunur: -az, -ez, -ad, -o (t) z, -od, -oud, -uz, -ax, - ex, -ux, -oux ve -ieu (x). Stresli heceyi gösterdiler. Son ünsüz nadiren telaffuz edilir veya telaffuzu konuşmacının yabancı kökenini gösterir. Çok heceli isimler için, “ z ” sondan bir önceki hecedeki vurguyu ve “ x ” sondaki vurguyu gösterir , örneğin: Chanaz: /ˈʃɑ.nɑ/ ( sha na ); Chenex: / ʃɛne / ( shè doğmuş ). Bu son " x " ve " z " harflerinin hiçbir zaman birer harf olmadığını, ancak bu isimlerin Orta Çağ'a kadar uzanan yazılarının güzelliğini geri getirdiğini söyleyebiliriz .
Aşağıdaki alt bölümler bölgeye göre örneklerdir:
Fransa(tarihsiz):